Những năm đầu tiên của thế kỷ XXI đánh dấu một số chuyển biến trong nền kinh tế học thế giới, theo hướng đặt con người vào vị trí trung tâm của các mô hình kinh tế. Các nhà kinh tế học quan tâm hơn đến mức độ ảnh hưởng về mặt tâm lý của con người đối với lựa chọn tiêu dùng. Theo đó, những biến đổi trong tâm lý tiêu dùng của con người được nhìn nhận là yếu tố không thể xem nhẹ khi phân tích thay đổi trong kinh doanh cũng như các xu hướng kích thích nền kinh tế. Có thể nói, kinh tế học hành vi đã “thách thức” đáng kể những nguyên tắc kinh tế cơ bản trước đó. Tuy nhiên, các nghiên cứu vẫn chủ yếu tập trung trong giới hạn hành vi (behavior) của người tiêu dùng, chưa phân tích sâu hơn động cơ thúc đẩy (motivation) dẫn đến cách hành vi đó, đặc biệt đối với thị hiếu (taste). Điều này, một phần có thểdo thị hiếu là phạm trù khá trừu tượng, khó nghiên cứu định lượng và xác định quy luật vận động. Khảo sát các biểu hiện của thị hiếu đối với một mặt hàng cụ thể, tại một khu vực nhất định, trong một thời điểm nhất định, có thể vẫn được triển khai nhắm vào mục tiêu bán hàng. Còn việc nghiên cứu các đặc điểm chung nhất về thị hiếu người tiêu dùng của một vùng, một địa phương, trong một giai đoạn lịch sử, như là một yếu tố không thể xem nhẹ trong việc lựa chọn phương thức đầu tư, kinh doanh thích hợp lại là một lĩnh vực khá mới mẻ, phức tạp, liên quan đến nhiều vấn đề văn hóa, xã hội, nhưng lại có ý nghĩa thực tiễn rất cao. Link bài viết Đã có nhiều từ điển định nghĩa khái niệm thị hiếu với những ngữ nghĩa nhiều khi rất khác biệt. Để làm rõ ý nghĩa thị hiếu của một người, trước hết không thể không nhắc đến khả năng nhận thức, phán đoán của người đó. Hơn nữa, suy cho cùng, thì sở thích và khả năng nhận thức đó bắt nguồn từ việc tiếp cận đối tượng thông qua các giác quan. Và, sự tiếp cận đơn giản, cổ xưa nhất giữa con người với vật thể bên ngoài chính là thông qua ăn uống. Tương tự, khi đã qua thời kỳ "mặc cốt cho ấm", con người muốn mặc đẹp hơn. Mặc đẹp không chỉ nhờ vào các loại vải mà còn là mẫu mã, mốt thời trang. Đây là những ví dụ minh họa đơn giản nhất cho sự hình thành thị hiếu ở cấp độ đơn giản. Có thể thấy, cho đến nay, khi sản xuất hàng hóa tiêu dùng đã phát triển theo chiều sâu, đáp ứng sự tiện dụng tối đa cho những nhu cầu tiêu dùng rất khác biệt, các giác quan vẫn tham gia rất lớn trong việc hình thành thị hiếu của người tiêu dùng. Trong nhiều trường hợp, không phải các yếu tố như sự tiện dụng, bền chắc của sản phẩm mà chính những điều người tiêu dùng thấy được, nghe được, ngửi được, sờ được hoặc nếm được mới khiến cho họ ưa thích hay có xu hướng nghĩ ngay đến sản phẩm và ưu tiên lựa chọn nó. Việc nhà sản xuất thường xuyên thay đổi mẫu mã, hình dáng, bao bì của sản phẩm, hoặc cho ra đời nhãn mác mới, đời mới nhiều khi là để nhắm vào thị hiếu của tầng lớp người tiêu dùng mục tiêu, hơn là có những thay đổi thật sự về kết cấu hoặc chất lượng. Tuy nhiên, nhìn chung, những thay đổi đó thường theo hướng làm cho sản phẩm ngày càng tiện dụng, đặc biệt là đẹp hơn. Điều này cho thấy thị hiếu người tiêu dùng, dù có nhiều thay đổi và rất đa dạng, vẫn có xu hướng nhằm nâng cao tính thẩm mỹ. Thị hiếu là cảm giác mong muốn tiếp cận và sở hữu một loại hàng hóa, dịch vụ của một người hay một nhóm người, với xuất phát điểm đến từ việc thỏa mãn yêu cầu của các giác quan, theo xu hướng ngày càng đề cao tính thẩm mỹ, tiện dụng, hoàn thiện. Thị hiếu không đồng nhất và bất biến. Có thị hiếu rất cá biệt, tùy theo đặc điểm, hoàn cảnh cá nhân và môi trường sống của từng người. Cũng có một số đặc điểm và biểu hiện chung về thị hiếu của một tập thể hay cộng đồng. Ngay đối với một người, thị hiếu cũng có thể thay đổi theo thời gian và hoàn cảnh sống. Môi trường sống của một người hay một tập thể, gồm cả những di sản vật thể và phi vật thể mà người đó thừa hưởng, cũng tác động đến phong cách sống, nhận thức, suy nghĩvề thế giới chung quanh, giúp tạo ra các quyết định - kể cả quyết định tiêu dùng, cũng như góp phần hình thành thị hiếu của người đó hay tập thể đó. Những yếu tố cụ thể và trừu tượng trong môi trường sống có tác động đến sự hình thành và thay đổi thị hiếu của người tiêu dùng, được phân thành hai nhóm chính. Thứ nhất là những yếu tố nền tảng định hình thị hiếu, là những yếu tố tác động đến cả một cộng đồng dân cư trong một nước hay một vùng địa lý. Thứ hai là những yếu tố liên quan trực tiếp đến thị hiếu, vốn là những yếu tố nhân khẩu học thay đổi theo từng cá nhân. Từ những nhận xét trên, có thể đề xuất một định nghĩa về thị hiếu, có thể áp dụng chung cho khái niệm thị hiếu người tiêu dùng được sử dụng trong các hoạt động kinh tế như sau: Thị hiếu là sự ưa thích, là cảm giác mong muốn tiếp cận và sở hữu một loại hàng hóa, dịch vụ của một người hay một nhóm người. Ban đầu, nó xuất phát từ việc thỏa mãn yêu cầu các giác quan, theo xu hướng ngày càng đề cao tính thẩm mỹ, tiện dụng, hoàn thiện. Như vậy, thị hiếu dù thay đổi vẫn tồn tại tương đối bền vững, như một sự đáp ứng đối với một hệ thống các nhu cầu có liên quan trên thị trường, khác với sở thích nhất thời xuất hiện từ sự ưa thích một sản phẩm cụ thể nào đó.
Nhu cầu của người tiêu dùng được hiểu là sự sẵn lòng và khả năng của người tiêu dùng để mua một sản phẩm, hàng hóa hay dịch vụ trong một khoảng thời gian nhất định hoặc tại một thời điểm nhất định. Người tiêu dùng thường xem xét các yếu tố khác nhau trước khi mua hàng. Ví dụ, một thương hiệu cụ thể, phạm vi giá cả, kích thước, tính năng… Những yếu tố này khác nhau giữa cá nhân này tùy thuộc vào mức thu nhập, mức sống, tuổi, giới tính, phong tục, nền tảng kinh tế xã hội, thị hiếu và sở thích của họ… Những yếu tố này tạo cơ sở cho hành vi mua của người tiêu dùng. Vì vậy, các nhà sản xuất luôn quan tâm để có được cái nhìn sâu sắc về hành vi mua hàng của người tiêu dùng. Đối với điều này, họ cần phải phân tích nhu cầu của người tiêu dùng đối với các sản phẩm và dịch vụ mà họ cung cấp.
Phân tích nhu cầu của người tiêu dùngPhân tích nhu cầu của người tiêu dùng là một quá trình đánh giá hành vi của người tiêu dùng dựa trên sự thỏa mãn mong muốn và nhu cầu do người tiêu dùng tạo ra từ việc tiêu thụ nhiều hàng hóa khác nhau. Sự thỏa mãn mà người tiêu dùng đạt được khi tiêu dùng hàng hóa hoặc dịch vụ được gọi là sự thỏa mãn. Việc nghiên cứu và phân tích hành vi của người tiêu dùng dựa trên 3 giả định chính cụ thể dưới đây: Tính quyết đoánGiả định rằng một người tiêu dùng có thể nêu ra sở thích hoặc sự thờ ơ của mình đối với hai loại hàng hóa khác nhau. Do đó, người tiêu dùng ít mơ hồ hoặc phân vân nhất trong việc quyết định giữa các mặt hàng khác nhau. Đây được coi là quyết định của người tiêu dùng. Ví dụ: Có một người đi đến một tiệm bánh mì và được yêu cầu chọn giữa bánh pizza và bánh mì kẹp thịt. Theo giả định về tính quyết định, người này sẽ hành động theo một trong những cách sau:
Độ nhạyTrong nhu cầu của người tiêu dùng, người ta cho rằng sở thích của từng người tiêu dùng luôn nhất quán. Sở thích hoặc sự thờ ơ của một cá nhân đối với hàng hóa này so với hàng hóa khác có thể được áp dụng cho một hàng hóa khác có liên quan. Điều này được gọi là độ nhạy. Trong ví dụ trên, nếu người đó chọn pizza hơn burger, burger hơn pasta, thì người đó cũng sẽ thích pizza hơn pasta theo giả định về độ nhạy. Không châm biếmNgười ta cho rằng người tiêu dùng không bao giờ hoàn toàn hài lòng. Nếu người tiêu dùng thích một loại hàng hóa nào đó, họ sẽ tiếp tục yêu cầu hàng hóa đó. Điều này được gọi là không no. Ví dụ, một chiếc bánh pizza lớn hơn được ưa thích hơn một chiếc bánh pizza nhỏ hơn; hai chiếc váy được ưu tiên hơn một chiếc... Tuy nhiên, không no không phải là một giả định cơ bản vì những người tiêu dùng có lý trí sẽ cảm thấy no sau một giới hạn nhất định. Tại sao việc hiểu rõ nhu cầu của người tiêu dùng lại quan trọng?Hiểu được nhu cầu và hành vi của người tiêu dùng là rất quan trọng để điều hướng xu hướng thị trường, phát triển mô hình kinh doanh và tạo chiến lược tiếp thị. Ngoài ra, việc nghiên cứu tác động của một số yếu tố nhất định đối với nhu cầu và việc mua của người tiêu dùng giúp các nhà đầu tư, các nhà hoạch định tài chính và các nhà kinh tế đưa ra những dự đoán và dự báo về nền kinh tế và thị trường chứng khoán.  Phương trình cho nhu cầu của người tiêu dùngCác nhà kinh tế học sử dụng phương trình hoặc hàm qD = f để xác định và thể hiện nhu cầu của người tiêu dùng. Trong hàm này, qD là viết tắt của lượng cầu và f là các yếu tố quyết định kinh tế. Phương trình cho thấy mối quan hệ của nhu cầu người tiêu dùng với 5 yếu tố quyết định chính của nó. Dưới đây là danh sách 5 phần tử được đại diện bởi chữ f trong hàm này: 1. Giá mặt hàngGiá là số tiền được quy cho một hàng hóa hoặc dịch vụ. Theo quy luật cầu và lý thuyết lượng cầu, lượng cầu giảm khi giá cả tăng. Dưới đây là một ví dụ về sự gia tăng nhu cầu liên quan đến giá mặt hàng: Ví dụ: Khi giá quần áo, đồ chơi, đồ điện tử và đồ gia dụng giảm, lượng cầu đối với những mặt hàng đó sẽ tăng theo cấp số nhân. 2. Thu nhập của người muaThu nhập của người mua liên quan đến tình trạng kinh tế xã hội và nó thể hiện số tiền mà người tiêu dùng có sẵn để mua các mặt hàng. Khi thu nhập của một người hoặc một nhóm người tăng lên, thì lượng cầu cũng tăng theo. Ngoài ra, giá của hàng hóa cơ bản có khả năng thay đổi thu nhập thực tế hoặc thu nhập thực tế của người mua. Dưới đây là một ví dụ về sự gia tăng nhu cầu liên quan đến thu nhập của người mua: Ví dụ: Việc làm và tiền lương tăng lên và những thay đổi trong động lực gia đình dẫn đến sự gia tăng các hộ gia đình có thu nhập kép. Khi thu nhập hộ gia đình tăng lên, nhu cầu về hàng tiêu dùng cũng tăng theo. 3. Giá của các mặt hàng liên quan hoặc bổ sungCác mục liên quan hoặc bổ sung là những mục có ảnh hưởng quan hệ đến các mục khác. Khi giá của một mặt hàng có liên quan thay đổi, nhu cầu đối với mặt hàng ban đầu cũng thay đổi. Dưới đây là một ví dụ về sự sụt giảm nhu cầu liên quan đến giá của các mặt hàng liên quan: Ví dụ: Nếu loại mặt hàng ban đầu là vé máy bay thương mại và mặt hàng liên quan là nhiên liệu máy bay, thì giá nhiên liệu máy bay gián tiếp gây ra nhu cầu ngược lại hoặc giá vé máy bay. Nếu giá nhiên liệu máy bay tăng, nhu cầu mua vé máy bay sẽ giảm. 4. Sở thích của người tiêu dùngSở thích của người tiêu dùng đề cập đến quan điểm của công chúng, tiền lệ xã hội và thị hiếu. Khi quan điểm hoặc sự ưa thích của công chúng đối với một đối tượng hoặc dịch vụ tăng lên, thì nhu cầu cũng tăng theo. Dưới đây là một ví dụ về sự gia tăng nhu cầu liên quan đến sở thích của người tiêu dùng: Ví dụ: Sự chứng thực của người nổi tiếng: Sự chứng thực của người nổi tiếng đối với một sản phẩm có thể có tác động đáng kể đến nhu cầu đối với mặt hàng đó. Ví dụ: nếu một nữ diễn viên nổi tiếng với gu thời trang xuất hiện trong một chương trình truyền hình với một đôi giày hàng hiệu, thì nhu cầu về đôi giày đó có thể sẽ tăng lên đáng kể. 5. Kỳ vọng của người tiêu dùngKỳ vọng của người tiêu dùng là những dự đoán mà mọi người đưa ra về giá trị mà một hàng hóa hoặc dịch vụ có thể có trong tương lai. Khi mọi người mong đợi giá trị của một thứ gì đó tăng lên, nhu cầu cũng tăng theo. Dưới đây là một ví dụ về sự gia tăng nhu cầu so với kỳ vọng của người tiêu dùng: Ví dụ: Trong trường hợp người tiêu dùng dự đoán rằng giá nhà ở sẽ tăng, nhiều người sẽ cố gắng mua nhà trước khi sự gia tăng giá xảy ra. Bằng cách này, sự gia tăng kỳ vọng làm tăng nhu cầu của người tiêu dùng.
Trên đây là những chia sẻ của ISOCERT xoay quanh về vấn đề nhu cầu của người tiêu dùng là gì? Hy vọng bài viết sẽ giúp cho bạn hiểu rõ hơn về nhu cầu của người tiêu dùng từ đó đưa ra những chiến lược kinh doanh đúng đắn cho doanh nghiệp của mình. Nếu còn điều gì thắc mắc cần chúng tôi giải đáp, vui lòng liên hệ qua hotline 0976.389.199 để được hỗ trợ tận tình và chi tiết nhất! Đừng quên theo dõi những bài viết tiếp theo tại website của chúng tôi. |
