Chương 7: KIỂM ĐỊNH THAM SỐ www.nguyenngoclam.com I.MỘT SỐ KHÁI NIỆM 1.1. Các loại giả thuyết trong thống kê: a) Giả thuyết H0: Gọi  là một đặc chưa biết của tổng thể. Ta xây dựng giả thuyết  so sánh với 0 nào đó. b) Giả thuyết H1: là kết quả ngược lại của giả thuyết H0 Hai đuôi Một đuôi phải Một đuôi trái H0 :   0  H1 :   0 H0 :   0  H1 :   0 H0 :   0  H1 :   0 1.2. Các loại sai lầm trong kiểm định giả thuyết: • Sai lầm loại 1: Bác bỏ giả thuyết đúng. • Sai lầm loại 2: Chấp nhận một giả thuyết sai. 132 II.KIỂM ĐỊNH TRUNG BÌNH 2.1. Đã biết  2: X~N / n≥30. Kiểm định z Giả thuyết Đuôi phải Đuôi trái Hai đuôi H0 :   0  H1 :   0 H0 :   0  H1 :   0 H0 :   0  H1 :   0 Giá trị kiểm định Bác bỏ H0 x  0 z  n Z > Z Z < -Z Z > Z /2; Z < -Z /2 • Bác bỏ giả thuyết 1 đuôi: |z | > z • Bác bỏ giả thuyết 2 đuôi: |z | > z/2 133 II.KIỂM ĐỊNH TRUNG BÌNH 2.2. Chưa biết  2: • n ≥ 30: Như trường hợp trên thay  bằng s. • n < 30: X~N. Kiểm định t bậc n-1: Giả thuyết Đuôi phải Đuôi trái Hai đuôi H0 :   0  H1 :   0 H0 :   0  H1 :   0 H0 :   0  H1 :   0 Giá trị kiểm định Bác bỏ H0 x  0 t s n t > tn-1, t < -tn-1, t > tn-1, /2;t < -tn-1, /2 134 II.KIỂM ĐỊNH TRUNG BÌNH Ví dụ: Một hãng sản xuất vỏ xe quảng cáo rằng sản phẩm X của hãng có thể sử dụng không dưới 100.000km. Một công ty vận tải mua 60 sản phẩm X, sau một thời gian sử dụng kết quả cho thấy độ bền trung bình là 97.500km và độ lệch chuẩn là 12.000km. Với mức ý nghĩa 10%, có nhận xét gì về lời quảng cáo? z = -1,61 135 II.KIỂM ĐỊNH TRUNG BÌNH 2.3. Giá trị p của kiểm định: >p => H0 bị bác bỏ * Cách tìm p trong kiểm định Z: Kiểm định một đuôi : p = 0,5 - (z) Kiểm định hai đuôi : p = 2(0,5 - (z)) * Sử dụng Excel: • p trong kiểm định • p trong kiểm định • p trong kiểm định • p trong kiểm định z 2 t F : 1-NORMSDIST(z) : CHIDIST(2.df) : TDIST(t.df.Tails) : FDIST(F.df1.df2) 136 II.KIỂM ĐỊNH TRUNG BÌNH Nhận xét giá trị p: • Nếu p quá nhỏ (p~0): Bác bỏ H0 hoàn toàn • Nếu p quá lớn (p>10%): Chấp nhận H0 hoàn toàn 137 III.KIỂM ĐỊNH TỶ LỆ H0: p <> p0 n ≥ 40, kiểm định z với: ^ p x  p0 z p0 (1  p0 ) n Ví dụ: Phỏng vấn ngẫu nhiên 250 khách du lịch nước ngoài thì thấy có 72 người đã từng du lịch đến Việt Nam trước đó. Có ý kiến cho rằng nhiều nhất là ¼ khách du lịch trở lại Việt Nam những lần sau. Dựa vào mẫu phỏng vấn, có nhận xét gì về ý kiến này, với mức ý nghĩa 5%? Tìm giá trị p? z = 1,39 138 III.KIỂM ĐỊNH PHƯƠNG SAI Giả thuyết Đuôi phải Đuôi trái Hai đuôi H0 : 2  20  2 2 H :     1 0 H0 : 2  02  2 2 H :     1 0 H0 : 2  20  2 2 H :     1 0 Giá trị kiểm định Bác bỏ H0 2n1   2 >  2n-1, (n  1).S 2x 02  2 <  2n-1,1-  2 >  2n-1, /2;  2 <  2n-1,1- /2 139 III.KIỂM ĐỊNH PHƯƠNG SAI Ví dụ: Quá trình sản xuất còn được xem là tốt và chi tiết sản phẩm sản xuất ra được chấp nhận nếu phương sai của đường kính tối đa không quá 1, nếu phương sai vượt quá 1, phải xem xét lại máy móc và sửa chữa. Với mẫu ngẫu nhiên 31 chiết tiết, phương sai đường kính tính được là 1,62. Ở mức ý nghĩa 0,05, ta có thể kết luận như thế nào về quá trình sản xuất? 140