SKĐS - Rối loạn thần kinh thực vật (Neurovegetative disorders) hay rối loạn hệ thần kinh tự chủ (Autonomic neuvous system disorders) là sự tổn thương hệ thần kinh giao cảm hoặc phó giao cảm dẫn đến mất cân bằng hoạt động giữa 2 hệ thống này.
Thế nào là rối loạn thần kinh thực vật?
Rối loạn thần kinh thực vật là một rối loạn có ảnh hưởng đến chức năng tự động cơ thể bao gồm nhịp tim, huyết áp, mồ hôi và tiêu hóa. Đây là bệnh ngày càng phổ biến, mặc dù bệnh không ảnh hưởng đến tính mạng nhưng tác động rất lớn tới sinh hoạt của người bệnh.
Rối loạn thần kinh thực vật là sự mất cân bằng của hai hệ thống thần kinh giao cảm và phó giao cảm. Hai hệ thống này về cơ bản gần như trái ngược nhau nhưng đôi khi có tác dụng hiệp đồng ở phạm vi hẹp.
Rối loạn thần kinh thực vật là một rối loạn có ảnh hưởng đến chức năng tự động cơ thể bao gồm nhịp tim, huyết áp, mồ hôi và tiêu hóa.
Hệ thần kinh tự chủ bao gồm hệ thần kinh giao cảm, phó giao cảm phân bố đến toàn bộ sợi trục thần kinh và đến tất cả các hệ cơ quan. Chúng có hoạt động đối lập nhưng cân bằng với nhau giúp điều hòa hoạt động hệ tim mạch bao gồm huyết áp, nhịp tim, hoạt động hệ tiêu hóa, niệu dục, hệ thần kinh, điều hòa tiết mồ hôi, cơ vòng, thân nhiệt.
Hệ thần kinh thực vật hoạt động tự động, do đó chúng ta chỉ nhận ra tầm quan trọng của nó khi chức năng của nó bị tổn thương, dẫn đến rối loạn hoạt động nhiều cơ quan.
Nguyên nhân gây bệnh
Có rất nhiều tình trạng bệnh lý có thể gây ra rối loạn thần kinh thực vật. Thường gặp nhất là đái tháo đường (đặc biệt đái tháo đường kiểm soát kém), bệnh Parkinson.
Các nguyên nhân khác bao gồm bệnh thoái hóa thần kinh (teo đa hệ thống…); bệnh rối loạn miễn dịch (bệnh tự miễn như Lupus ban đỏ, viêm đa khớp dạng thấp…); bệnh nhiễm amyloid hệ thần kinh; ung thư; tăng ure huyết; thiếu dinh dưỡng; thuốc (hóa trị ung thư); nhiễm virus hay vi trùng (HIV, bệnh Lyme…); Mất ngủ, Rối loạn lo âu; di truyền; tuổi già…
Các dấu hiệu thường gặp
Triệu chứng của bệnh rất đa dạng vì bệnh có thể ảnh hưởng rất nhiều hệ cơ quan trong cơ thể, do đó thường làm người bệnh nghĩ đến một bệnh thực thể của cơ quan đó mà bỏ qua nguyên nhân tổn thương thần kinh thực vật. Cụ thể là:
- Choáng váng, say xẩm, triệu chứng thường xảy ra khi đứng hoặc thay đổi tư thế từ nằm hay ngồi sang đứng, do nhịp tim quá nhanh khiến cho thiếu máu lên não kém hoặc hạ huyết áp tư thế đột ngột.
- Triệu chứng tiết niệu: tiểu khó, bí tiểu, giảm cảm giác buồn tiểu, nước tiểu tồn dư trong bàng quang sau khi đi tiểu… gây biến chứng nhiễm trùng tiểu.
- Rối loạn tiêu hóa: đầy bụng, khó tiêu, chán ăn, tiêu chảy, táo bón, sôi bụng, nôn ói, khó nuốt, ợ nóng… tất cả đều do rối loạn chức năng tiêu hóa.
- Phản xạ đồng tử giảm làm mắt khó điều tiết khi đi từ vùng sáng vào vùng tối và khó nhìn rõ trong đêm.
- Đánh trống ngực, hồi hộp: Nhịp tim nhanh bất thường, cảm giác như tim sắp nhảy ra khỏi lồng ngực. Cảm giác luôn hồi hộp, tình trạng này xảy ra liên tục dễ khiến người bệnh cảm thấy hốt hoảng và sợ hãi.
- Không thể vận động mạnh: Cơ thể không có khả năng thay đổi nhịp tim khi tập thể dục hoặc không thể vận động gắng sức.
- Tê, lạnh đầu ngón tay chân: do co mạch từng lúc vùng ngoại vi
- Rối loạn giấc ngủ: mất ngủ, ngủ ngày quá nhiều, rối loạn nhịp thức - ngủ...
- Rối loạn khí sắc, suy nhược, lo âu, trầm cảm, rối loạn tính tình…
Điều trị bệnh này cần kết hợp chăm sóc nâng đỡ và dùng thuốc giảm đau dựa trên nguyên nhân gây bệnh.
Điều trị và dự phòngBệnh gây đau khiến bệnh nhân gặp phải những hạn chế trong cuộc sống. Điều trị bệnh này cần kết hợp chăm sóc nâng đỡ và dùng thuốc giảm đau dựa trên nguyên nhân gây bệnh, gồm: Điều trị các nguyên nhân gây ra bệnh (ví dụ kiểm soát tốt đường huyết ở người bệnh đái tháo đường, dùng thuốc hợp lý ở người bệnh Parkinson...) và điều trị triệu chứng. Tuy nhiên, có đến 50% trường hợp rối loạn thần kinh thực vật không tìm được nguyên nhân.
Do đó các trường hợp này chúng ta chỉ điều trị được các triệu chứng của bệnh. Điều trị dựa vào cơ quan nào bị ảnh hưởng bởi tổn thương thần kinh thực vật.
Điều trị tâm lý phải cân nhắc các loại thuốc khác nhau: thuốc chống trầm cảm, thuốc an thần nhẹ, thuốc điều chỉnh thần kinh thực vật… Có thể kết hợp phục hồi chức năng với các phương thức vật lý, thể dục.
Ngoài việc dùng thuốc đặc trị, bệnh nhân cần chú ý đến trị liệu y học cổ truyền như châm cứu, xông hơi thuốc trên huyệt, xoa bóp, bấm huyệt cũng giúp cho việc điều trị bệnh nhanh khỏi hơn.
Ngày nay, bệnh rối loạn thần kinh thực vật đang trở nên phổ biến, liên quan đến những rối loạn chức năng tự động trên cơ thể như rối loạn huyết áp, nhịp tim, tiêu hóa. Một điều may mắn là bệnh không gây nguy hiểm đến tính mạng. Tuy nhiên, bệnh nhân sẽ gặp nhiều ảnh hưởng trong đời sống sinh hoạt hàng ngày. Bài viết dưới đây sẽ giúp bạn giải đáp thắc mắc rối loạn thần kinh thực vật có chữa được không và cách điều trị hiệu quả.
Dấu hiệu của chứng rối loạn thần kinh thực vật
Thần kinh tim trực thuộc hệ thần kinh thực vật (không nằm trong tim) và hệ thống điện tim (bao gồm nút xoang và hệ thống dẫn truyền xung điện) có vai trò điều tiết nhịp tim. Nếu thần kinh tim bị rối loạn, quá trình xung động, dẫn truyền tín hiệu điện trong tim cũng bị ảnh hưởng theo, từ đó gây rối loạn nhịp tim.
Các bác sĩ chuyên khoa sẽ chẩn đoán một người bị rối loạn thần kinh thực vật căn cứ vào dấu hiệu và triệu chứng bệnh. Bệnh nhân rối loạn thần kinh thực vật sẽ có những triệu chứng bao gồm:
- Hồi hộp, đánh trống ngực: Đây là biểu hiện dễ nhận biết và đa số các đối tượng sẽ gặp phải. Nhịp tim của người bệnh nhanh bất thường, cảm giác như muốn nhảy khỏi lồng ngực, tâm trạng luôn hồi hộp và liên tục xảy ra gây sự sợ hãi, hốt hoảng.
- Khó thở: Bệnh nhân bị hụt hơi, khó thở, phải rướn người để thở hoặc hít sâu mới dễ thở hơn. Ở nơi đông đúc, ồn ào, tình trạng khó thở sẽ tăng mạnh.
- Đau ngực: Cảm giác vùng ngực bị đau, nóng rát, thậm chí đau thắt ngực hoặc đau rát. Cơn đau xuất hiện bất ngờ, bệnh nhân cảm thấy nghẹt thở đến mức vùng ngực căng tức.
- Chóng mặt: Xuất hiện tình trạng choáng váng, không đứng vững, cảm thấy muốn ngất xỉu, lả đi. Nguyên nhân của triệu chứng này là vì tim đập quá nhanh, máu không kịp lên não hoặc thay đổi tư thế đột ngột gây hạ huyết áp.
- Tăng không khí: Một số triệu chứng ban đầu là ngứa ran xung quanh miệng, tê cứng miệng. Sau đó, bệnh nhân thấy hốt hoảng, lo âu, thở gấp, dễ ngất. Biện pháp đơn giản để xử lý là bịt mũi và ngưng thở vài giây để tình trạng này tự biến mất.
- Run tay chân, vã mồ hôi: Khi người bệnh hốt hoảng, tim đập nhanh thì triệu chứng tay chân run rẩy xuất hiện, mồ hôi vã ra nhiều do hệ thần kinh thực vật bị kích thích.
- Mệt mỏi cơ thể: Bệnh nhân luôn cảm thấy thiếu sức sống, uể oải. Đây là tình trạng kéo dài, khó hồi phục dù người bệnh đã dành nhiều thời gian nghỉ ngơi.
- Mất ngủ: Do bệnh nhân luôn bồn chồn, lo lắng vô cớ nên thần kinh sẽ căng thẳng dẫn đến khó ngủ, trằn trọc, ngủ không sâu giấc.
- Kinh nguyệt rối loạn, tóc rụng, bong tróc da, ham muốn tình dục giảm.
Mất ngủ là một dấu hiệu khi bị rối loạn thần kinh thực vật
Ở giai đoạn đầu tiên mắc bệnh, người bị rối loạn thần kinh thực vật chỉ thấy bất an, lo lắng, khó chịu. Khi bệnh tiến triển sang giai đoạn nặng hơn, bệnh nhân sẽ luôn cảm thấy sợ hãi, hoang mang, dễ mắc trầm cảm. Điều này lại càng khiến cho tình trạng rối loạn nhịp tim thêm trầm trọng.
Bị rối loạn thần kinh thực vật có chữa được không?
Do luôn trong trạng thái bất an, lo lắng, tim đập nhanh nên nhiều người bệnh khá lo lắng không biết rối loạn thần kinh thực vật có chữa được không. Trên thực tế, đây không phải là một căn bệnh cụ thể mà chỉ là rối loạn của hoạt động thần kinh tự động. Tình trạng này không gây tử vong nhưng lại ảnh hưởng đến các chức năng tự động trên cơ thể con người như huyết áp, nhịp tim, tiêu hóa, mồ hôi.
Rối loạn thần kinh thực vật sẽ tự khỏi trong 2 đến 3 năm, không đe dọa đến cuộc sống mà chỉ làm hạn chế hoạt động trong đời sống thường ngày, từ mức độ nhẹ đến nặng. Do đó, khi thấy cơ thể có biểu hiện bất thường, bạn nên đi khám ngay để kịp thời phát hiện và điều trị bệnh. Việc điều trị rối loạn thần kinh thực vật chủ yếu là điều trị triệu chứng bệnh.
Các bác sĩ khuyên rằng, người bệnh cần có suy nghĩ tích cực, duy trì tập luyện thể dục, có lối sống sinh hoạt lành mạnh. Bạn không được lạm dụng chất kích thích như bia rượu, thuốc lào, thuốc lá, trà đặc, cà phê…
Bệnh nhân hãy giữ tinh thần không căng thẳng, biết cách thư giãn và kiểm soát căng thẳng, kiểm soát tâm trạng. Bạn cần sắp xếp thời gian làm việc và nghỉ ngơi hợp lý. Hàng ngày, bạn hãy tập hít thở sâu, xoa vùng bụng phía trên rốn để phòng và điều trị tình trạng rối loạn thần kinh thực vật.
Rối loạn thần kinh thực vật xảy ra do nhiều nguyên nhân khác nhau. Vì thế, người bệnh không nên tự ý dùng thuốc điều trị mà chưa được bác sĩ thăm khám và chỉ định. Bạn hãy đến cơ sở y tế uy tín để được chuyên gia tư vấn, chẩn đoán, đưa ra phác đồ điều trị thích hợp với tình trạng sức khỏe.
Biện pháp điều trị rối loạn thần kinh thực vật
Rối loạn thần kinh thực vật có chữa được không còn tùy thuộc vào tình trạng và mức độ bệnh. Chữa trị rối loạn thần kinh thực vật cần tìm được nguyên nhân gây bệnh. Đối với tình trạng bệnh chưa tìm được căn nguyên, bác sĩ không thể điều trị triệt để mà chỉ có thể điều trị triệu chứng. Một số biện pháp chữa trị được áp dụng bao gồm:
Điều trị bằng thuốc
Người bệnh sẽ được chỉ định dùng:
- Thuốc an thần, thuốc chống trầm cảm với các dấu hiệu hồi hộp, lo âu, mất ngủ.
- Thuốc chống cơ thể suy nhược.
- Kết hợp với biện pháp giúp cơ thể thích nghi dần với hạ huyết áp như tư thế nằm nâng cao đầu giường, ăn mặn hơn, chia thành nhiều bữa nhỏ trong ngày…
Thuốc an thần được chỉ định để điều trị rối loạn thần kinh thực vật
Vật lý trị liệu
Phương pháp trị liệu sẽ hỗ trợ quá trình điều trị bệnh diễn ra thuận lợi hơn. Người bệnh cần giữ một tinh thần tích cực, lạc quan. Bác sĩ sẽ kết hợp những biện pháp trị liệu như châm cứu, tắm nóng hoặc tắm lạnh, luyện tập các bài tập giúp điều trị rối loạn thần kinh thực vật, xông hơi thuốc trên các huyệt vị, xoa bóp, bấm huyệt để thúc đẩy quá trình trị bệnh đạt hiệu quả cao hơn.
Mong rằng những chia sẻ trên đã giúp bạn có thêm nhiều kiến thức xoay quanh vấn đề rối loạn thần kinh thực vật có chữa được không. Để đảm bảo sức khỏe tốt, bạn hãy đến cơ sở y tế có chuyên khoa uy tín để khám tâm lý và chẩn đoán bệnh ngay khi phát hiện những vấn đề về tâm lý và sức khỏe tâm thần nhé!