Chanh dây sống bao lâu

30/08/2019 15:39

Chanh dây - mô hình trồng cây thu trái siêu lợi nhuận của bà con

Chanh leo hay còn gọi là chanh dây, mắc mát, lạc tiên, mác mác… Trong đó phần thu hoạch chính là quả - nguyên liệu ép nước trái cây giải khát, làm mặt nạ dưỡng trắng. 

Trồng cây chanh leo yêu cầu vốn đầu tư ít, kỹ thuật chăm sóc đơn giản. Nhờ đó mà mô hình này đã và đang mang lại nguồn lợi nhuận to lớn cho bà con nông dân ở nhiều vùng miền khác nhau.

Điển hình, tại Lâm Đồng nói chung, đặc biệt là các tỉnh Gia Lai, Đăk Nông, nhờ áp dụng đúng kỹ thuật trồng và chăm sóc cây chanh leo mà bà con đã thu được năng suất bình quân đạt từ 70 - 100 tấn/ha/năm, có nhiều hộ còn đạt tới 130 tấn. Mức giá bán trung bình trên thị trường dao động 15.000 - 17.000 đồng/kg mang đến nguồn lãi ròng đạt 500 - 700 triệu đồng/ha/năm. 

Tuy nhiên, mô hình trồng chanh dây cũng tiềm ẩn nhiều rủi ro. Ths.Trần Văn An - Giám đốc Trung tâm Khảo nghiệm giống chanh dây thuộc Cty CP Nông nghiệp Đông Phương cho rằng: “Hiện nay, trồng chanh dây đang hấp dẫn nhiều hộ nông dân ở Đắk Nông, Gia lai, Lâm Đồng,  do hiệu quả kinh tế rất cao . Tuy nhiên, chúng tôi khuyến cáo bà con nông dân có ý định trồng chanh dây hoặc đang trồng cần phải lưu ý những vấn đề như “chọn đúng giống, phát hiện sâu bệnh kịp thời , thị trường tiêu thụ và chế biến”.

Do đó, trước khi bắt tay vào thực chiến, bà con nên tìm hiểu kỹ cách trồng chanh dây để giảm thiểu tối đa rủi ro, thất thoát. 

Kỹ thuật trồng và chăm sóc chanh dây 

1.  Yêu cầu điều kiện sinh thái của cây chanh leo 

Về cơ bản, cây chanh leo có thể trồng được ở khắp các vùng miền trên cả nước. Tuy nhiên, để thu được nhiều trái, năng suất cao, giống cây này yêu cầu điều kiện sinh thái như sau:

• Vùng trồng: Cây chanh dây tím thích hợp với vùng á nhiệt đối, độ cao trung bình từ 1.000 - 2.000m so với mực nước biển. Còn cây chanh dây vàng thích hợp với vùng nhiệt đới có độ cao trung bình từ trên 600m so với mực nước biển. Do đó, cây chanh dây tím thường được trồng nhiều ở vùng Tây Nguyên. 
• Đất đai: Chanh leo không kén đất, nhưng phù hợp hơn với đất có thành phần cơ giới nhẹ, thoát nước tốt, vùng đất bằng phẳng, ấm áp, ẩm ướt, có tầng canh tác sâu trên 50cm, độ mùn trên 2%, độ pH duy trì từ 5,5 - 6. 
• Nhiệt độ: thích hợp từ 20 - 25 độ C, vùng trồng không có sương muối (như vậy các tỉnh vùng cao phía bắc rét đậm rét hại, sương muối hầu như không thể phát triển cây chanh dây). Dưới 10 độ, cây sẽ chết.
• Ánh sáng: Cây ưa cường độ ánh sáng nhẹ.
• Lượng mưa: Đòi hỏi lượng mưa trung bình từ 1.600mm/năm, phân bố đều. Giai đoạn sai quả và nuôi quả yêu cầu lượng nước nhiều hơn, nếu thiếu nước quả sẽ bị teo, sần sùi, xấu xí và rụng. 

2. Chọn giống cây chanh leo

Cây chanh dây có nhiều giống khác nhau như được trồng phổ biến, co sai nhiều quả hơn cả là giống chanh vàng và chanh tím. 

• Chanh dây vàng: sức sống mạnh, ít sâu bệnh gây hại, thích ứng tốt với điều kiện đất đai nhưng cho năng suất trung bình, quả có kích thước vừa và nhỏ. Khi chín, vỏ chanh có màu vàng ươm, bắt mắt.
• Chanh dây tím: Nguồn gốc chủ yếu từ Đài Loan. Cũng có khả năng sinh trưởng tốt nhưng yêu cầu địa hình cao. Năng suất vượt trội, kích thước trái từ vừa đến lớn. Khi chín, quả chanh có màu tím hoặc đỏ. Giống chanh này được thị trường ưu ái hơn cả. 

Yêu cầu chung với cây giống:

• Chọn cây khỏe mạnh, không có sâu bệnh, lá tươi phát triển tốt.
• Chọn cây ươm trong bầu có chiều cao từ 10 - 12cm.
• Mua cây giống trong các vườn ươm uy tin, có giấy chứng nhật. Giống cây đem ươm có nguồn gốc xuất xứ rõ ràng. 

Ngoài ra, bà con cũng có thể chọn hạt giống và áp dụng các phương pháp xử lý như sau:

• Ngâm hạt giống trong nước ấm 30 - 40 độ C trong 24 giờ, vớt hết hạt lép, hạt thối.
• sau khi ngâm xong thì vớt ra, có thể ủ thêm 1 giờ để kích thích hạt nảy mầm. Sau đó đem gieo vào bầu cây hoặc chậu đất gieo có bán kính 15cm. Phủ lớp đất mỏng che kín hạt để hạt nảy mầm. 
• Đặt chậu vào nơi râm mát, có cường độ ánh sáng nhẹ tưới nước thường xuyên.
• Sau 2 - 3 tuần, hạt giống bắt đầu nảy mầm. 
• Đến tuần thứ 6, khi cây cao từ 8 - 10cm thì chọn lọc và đem ra vườn trồng.

3. Thời vụ và mật độ trồng cây chanh dây

Thời vụ:

Chanh leo có thể trồng quanh năm. Tuy nhiên thời vụ thích hợp nhất là cuối tháng 11 và tháng 1 năm sau.

Mật độ và khoảng cách:

Nếu trồng xen canh với các giống cây khác, bà con có thể duy trì mật độ:

• Khoảng cách 5 x 5m, tương đương mật độ 400 cây/ha (xen canh với cây tiêu hoặc cà phê con)
• Khoảng cách 5 x 4m, tương đươi với mật độ 500 cây/ha (xen canh với cây tiêu hoặc cà phê con)
• Khoảng cách 4 × 4m, tương đương với mật độ 625 cây/ha (xen canh với cây tiêu hoặc cà phê con)

Nếu trồng luân canh cây chanh leo, bà con duy trì khoảng cách và mật độ của cây như sau:

• Khoảng cách 3 x 3m, tương đương mật độ 1.000 cây/ha (Giàn truyền thống)
• Khoảng cách 3 x 2m, tương đương với mật độ 1.800 cây/ha (Giàn thẳng đứng)

4. Chuẩn bị đất trồng chanh dây

Chuẩn bị đất trồng cây trước 1 tháng, làm sạch cỏ trong vườn, đánh đất tơi xốp và bằng phẳng. Nếu trồng trên đất dốc, bà con nên làm rãnh thoát nước để chống xói mòn, rửa trôi vào mùa mưa.

Không nên trồng chanh leo trên vùng đất mới trồng cây mang bệnh nấm lở cổ rễ, các loại virus gây hại… Không trồng ở nơi đất trũng dễ ngập úng, khó thoát nước. 

Nếu trước đó, vườn trồng đã trông cây tiêu hoặc cà phê thì bà con cần cày xới đất canh tác. 

Để giảm lượng tuyến trùng trong đất, bà con nên trồng hoa mùa khoảng 2 - 3 vụ. 

Đào hố đất có kích thước từ 50cm x 50cm x 50cm. Vùng đất khó đào thì nên đào sâu một chút. Khi đào lớp đất mặt sâu 20 - 25cm để riêng một bên, lớp đất còn lại ở phía dưới để riêng sang một bên.

Bón lót: Sử dụng 10 - 20kg phân chuồng ủ hoai mục (hoặc có thể thay thế bằng 2 - 3kg phân hữu cơ vi sinh) + 0,5kg phân super lân + 0,5 kg vôi bột + 1 thìa canh chế phẩm nấm đối kháng Trichoderma (liều lượng dùng cho 1 hố). Đem phân bón trộn đều với lớp đất mặt và bón ủ xuống hố.

5. Hướng dẫn làm giàn cho chanh leo 

Trồng cây chanh leo cần chú ý đến việc làm giàn. Bà con có thể làm giàn theo kiểu truyền thống hoặc giàn chữ T, chữ A…

Đây là kiểu giàn sử dụng để trồng bí, bầu, mướp, mướp đắng.

Bà con sử dụng cọc tre xen kẽ với cọc bê tông chắc chắn, cách đều nhau. Phía trên dùng dây kẽm đan thành lưới ô vuông, cố định dây kẽm vào đầu của cọc tre, cọc bê tông.

Tuy giàn dễ thi công nhưng cho chất lượng quả không đồng đều, khó phòng trừ sâu bệnh, sang năm thứ 2 có thể sẽ bị sập giàn. 

Trồng cọc tre thành từng cặp cách nhau 1m, thanh ngang 2,5 - 3m. Mỗi đôi cọc sẽ cách nhau từ 4 - 4,5m, mỗi hàng cọc cách nhau 3m.

Bà con sử dụng dây kẽm 3 ly để buộc cố định đầu cọc, các thanh ngang lại với nhau. Dùng dây kẽm 2 ly để nối dài trên các thành ngang tạo thành lưới cho cây chanh dây leo lên, khoảng cách giữa các dây là 50cm.

Cắm cọc với khoảng cách 3m, thanh ngang 1,2 - 1,5m. Chiều cao của cọc khoảng 3m, trong đó 0,5m chôn sâu dưới đất. 

Cọc chữ T có ưu điểm là dễ kiểm soát sâu bệnh, tất cả các gốc cây đều được hấp thụ ánh sáng mặt trời, cho chất lượng quả tốt, dễ kiểm soát sâu bệnh. 

Tuy nhiên, cọc chữ T thi công phức tạp hơn.

6. Cách trồng chanh leo 

Ở giữa hố đất lớn đã bón lót, bà con đào một hố nhỏ ở giữa để đặt bầu cây. 

Đặt cây con nhẹ nhàng xuống hố, vun đất tơi xốp, nén nhẹ, dùng cọc cắm, buộc thân cây vào cọc để cố định giúp cây con không bị đổ. sau khi trồng xong thì tưới đẫm nước cho bén rễ. 

7. Kỹ thuật chăm sóc chanh dây 

Cây chanh dây không chịu được ngập úng nhưng lại cần độ ẩm khá cao. Bà con duy trì tưới 2 lần/ngày, vào mùa khô, thời điểm cây đang ra hoa, đậu trái, nuôi trái, cần tăng lượng nước lên.

bà con có thể lắp đặt hệ thống tưới nhỏ giọt xung quanh gốc để tiết kiệm nước, duy trì độ ẩm thích hợp cho cây. 

Vào mùa mưa, cần theo dõi thường xuyên, tiêu nước kịp thời để rễ không bị ngập úng.

 Giai đoạn từ 1 - 6 tháng tuổi:

Tổng lượng phân cần thiết cho 1 gốc trong thời kỳ này: 430g đạm ure, 750g phân super lân, 285g kali. 

Đạm ure và kali chia làm 10 - 12 lần bón: lần đầu tiên vào 20 ngày sau khi trồng. Các lần tiếp theo, mỗi lần cách nhau 15 ngày. Giai đoạn nuôi cây, sau khi tỉa tán cần bón nhiều đạm hơn, giai đoạn nuôi quả cần bón nhiều kali, giảm đạm tránh tình trạng lá tốt không sai quả. 

Phân lân chia đều làm 2 lần bón: lần 1 bón 60 ngày sau khi trồng, lần 2 bón sau 150 ngày trồng. 

 Giai đoạn từ 7 tháng tuổi trở lên:

Tổng lượng phân bón cần thiết cho 1 cây/năm: 1kg đạm ure, 1,5kg phân lân, 1,6kg phân kali.

Đạm và kali chia làm 20 lần bón/năm. Cứ 15 ngày bón 1 lần xung quanh gốc. Giai đoạn nuôi cây, sau khi tỉa tán cần bón nhiều đạm hơn, giai đoạn nuôi quả cần bón nhiều kali, giảm đạm tránh tình trạng lá tốt không sai quả. 

Phân super lân chia đều làm 3 lần bón trong năm.

Theo kinh nghiệm, bà con có thể bón thêm phân chuồng ủ hoai mục từ 3 hoặc phân hữu cơ vi sinh để tăng dinh dưỡng cho cây, giúp cải tạo đất trồng.

8. Tỉa cành, tạo tán chanh leo

Cây chanh leo sinh trưởng và phát triển nhanh, do đó bà con cần áp dụng đúng kỹ thuật cắt tỉa, tạo tán để tăng diện tích tán cây tiếp xúc với ánh sáng,  thân cây phát triển cân đối, khả năng chống chịu sâu bệnh tốt, thúc cây ra nhiều hoa, sai trĩu quả, năng suất cao.

Vị trí cắt tỉa cành cần tuân thủ nguyên tắc: cắt cách chỗ phân cành chính từ 10 - 15cm. Sử dụng kéo cắt cành hoặc dao cắt sắc bén. Cắt lần lượt từ trong tán ra bên ngoài, cắt cành lớn trước rồi đến cành bé. Sau khi cắt tỉa cần dọn dẹp sạch khu vườn, tránh để ủ mầm bệnh. 

Tiến hành tạo tán cho cây khoảng 1m: Bấm bớt lá ở gốc. Khi cây leo lên giàn từ 20 - 40cm thì để ra 5 - 6 cành cấp 1, cho tỏa đều sang các hướng trên giàn. Tiếp tục bấm ngọn để cành cho tán cấp 2. ở tán cấp 2, để tư 4 - 5 cành tỏa đều ra các hướng. Tiến hành vào thời gian đầu mới trồng cho đến khi cành của chanh leo đã phủ kín giàn. 

Khi cây kín giàn, tiếp tục tạo tầng bằng cách kéo nhanh xuống dưới. Tạo nhiều tầng cho cây nhằm mục đích tăng diện tích giàn, tăng năng suất đậu quả. 

Trong suốt quá trình trồng, chăm sóc, cho thu hoạch trái, bà con tiến hành tỉa bớt:

• Những cành mọc quá dày, mọc lộn xộn
• Cành bị sâu bệnh hại
• Cành còi cọc, bị che lấp ở phía dưới
• Cành vượt có tốc độ sinh trưởng không bình thường
• Cành không còn khả năng cho ra hoa đậu quả
• Cành chột, đã cho quả ở vụ trước
• Tỉa bớt các lá vàng dưới gốc, lá già, lá bị sâu bệnh
• Trong quá trình nuôi quả, khi quả lớn, bà con cũng cần tỉa bớt lá ở vị trí sai quả.
• Tỉa lá của những cành không sai quả. 

Các biệt pháp chăm sóc định kỳ khác

• Làm bồn: Đây là một biện pháp chăm sóc đặc biệt trong kỹ thuật trồng chanh dây. Làm bồn để duy trì độ ẩm, giúp quá trình bón phân và tưới nước hiệu quả hơn, chống rửa trôi, xói mòn các chất dinh dưỡng hữu cơ trong đất. Làm bồn cao 10 - 15cm, cách gốc 0,5 - 1m khi cây bước vào thời kỳ cho trái.
• Làm cỏ: Nên dùng các biện pháp thủ công để xới cỏ định kỳ quanh gốc cây, hạn chế tối đa dùng thuốc trừ cỏ sẽ làm tổn hại đến bộ rễ và sự phát triển của cây trồng. Kết hợp tụ gốc, làm sạch cỏ dại trong mỗi lần bón phân để hạn chế mầm bệnh.
  

9. Phòng trừ sâu bệnh hại cây chanh leo

Trong kỹ thuật trồng chanh dây, công tác phòng bệnh rất quan trọng. Mầm bệnh cần được phát hiện và xử lý triệt để, nếu không sẽ lây lan nhanh, thiệt hại lớn.

Một số biện pháp phòng bệnh:

• Trồng đúng mật độ được khuyến cáo. Trồng quá dày lá cây khó quang hợp, tạo điều kiện cho mầm bệnh phát triển.
• Mua đúng cây giống, ở địa chỉ uy tín, không nên ham rẻ mà mua cây còi cọc, yếu ớt, sâu bệnh.
• Thực hiện đúng kỹ thuật cắt tỉa cành, tán, các biệt pháp chăm sóc định kỳ.

Các tác nhân gây bệnh ở cây chanh leo xuất phát từ: tuyến trùng, các loại nấm, vi khuẩn, virus. 

Bốn loại tuyến trùng gây bệnh hại ở chanh dây gồm: Pratylenchus sp., Scutellonema truncatum, Helicotylenchus sp., Meloidogyne javanica. Tuyến trùng tấn công bộ rễ, hút chất dinh dưỡng khiến lá vàng, cây mọc bất thường, quả rụng non… Ngoài việc canh tác cẩn thận đất trồng, khi cây bị bệnh, bà con sử dụng một số loại thuốc như Carbosulfan, Ethoprophos… hoặc chế phẩm vi sinh.

Tên bệnh	Hình ảnh	Biệt pháp xử lý
Bệnh do các loại nấm gây ra
Đốm nâu		Azoxystrobin (Amistar 250SC); Hỗn hợp thuốc Mancozeb + Metalaxyl-M (Ridomil Gold Ò 68WP); Difenoconazole (Score 250EC); Chlorothalonil (Daconil 500SC); hoặc Thiophanate - Methyl (Topsin M 70WP). Phun vào đầu mùa mưa.
Đốm xám		Có thể sử dụng các loại thuốc Azoxystrobin + Difenoconazole (Amistar top 325SC); Mancozeb + Metalaxyl – M (Ridomil GoldÒ 68WP); Carbendazim (Carbenvil 50SC); Cuprous Oxide (Norshield 86.2WP). Phun kịp thời để ngăn cản bệnh dịch lây lan.
Thối hạch		Sử dụng thuốc hóa học Iprodione, Trichoderma spp để phun theo liều lượng chỉ định.
Héo rũ		Sử dụng thuốc Trichoderma 3,2 x 109 bao tử/g liều lượng 3kg/1000m2 trộn với phân chuồng hoặc phân vi sinh bón vào đất.
Thối rễ		Có thể sử dụng Thuốc gốc đồng, Fosetyl aluminium,... để phun cho cây kh phát hiện bệnh.
Bệnh do vi khuẩn gây ra
Bệnh đốm dầu		Canh tác vườn trồng, cắt tỉa cành bị bệnh, dọn dẹp vườn trồng
Bệnh héo rũ vi khuẩn		Canh tác đất, cắt tỉa cành kết hợp dùng thuốc Copper hydroxide, Copper Oxychloride +Kasugamycin, Copper Oxychloride 50% + Metalaxyl 8%,Ningnanmycin phun xịt khi cây chớm bệnh.
Bệnh do virus gây ra
Bệnh cứng trái (PWV)		Sử dụng vacxin dòng nhẹ. Dùng xà phòng hoặc NaPO4 (3%). Dùng thuốc trừ sâu Confidor, Admire,Applaud, Trebon, Bassa
Bệnh xoăn lá		Loại bỏ cành bị bệnh. Sử dụng thuốc  trừ sâu nhóm Monocrotophos như: Apadrin 50SL, Magic 50SL, Nuvacron 40 SCW/DD, 50 SCW/DD, Thunder 515DD theo liều lượng được khuyến cáo.
Bệnh xoăn lá Euphorbia Leaf Curl virus		Loại bỏ cành bị bệnh. Sử dụng thuốc  trừ sâu nhóm Monocrotophos như: Apadrin 50SL, Magic 50SL, Nuvacron 40 SCW/DD, 50 SCW/DD, Thunder 515DD theo liều lượng được khuyến cáo.

9. Thu hoạch quả chanh leo

Cây chanh leo cho thu hoạch sớm, chỉ từ 5 - 6 tháng sau khi trồng đã có thể thu hoạch. Để đạt năng suất cao nhất thì chỉ nên khai thác kinh doanh cây chanh leo 2 năm. Sau đó, bà con cần cải tạo lại đất để trồng mùa tiếp theo. 

Đối với cây chanh leo tím, bà con thu hoạch khi quả chuyển sang màu tím, thu hoạch hết trái chín và gần chín. Dùng kéo cắt cẩn thận, không làm xây xước vỏ. 

Thực hiện đúng kỹ thuật trồng chanh leo, bà con có thể thu quả ổn định trong 2 năm, năng suất đạt trung bình 100 tấn/ha/năm. Chúc bà con thành công.