Hà Giang sở hữu một loại hoa đặc sản làm nhiều người yêu thích đó là hoa tam giác mạch. Loại hoa này có thân cây không quá cao, chỉ khoảng 30 đến 70cm. Hạt tam giác mạch còn gọi là kiều mạch, sèo, mạch ba góc hay lúa mạch đen. Tam giác mạch không chỉ đẹp mà còn là nguồn sống, nguồn thu chínhcủa người dânHà Giang.  Hoa tam giác mạch được trồng nhiều ở Hà Giang, Cao Bằng, Lào Cai và đây là một phương thức thu hút khách du lịch kiểu mới đang được phát triển rộng rãi và đạt được nhiều kết quả tích cực. (Ảnh: Phong Sơn) Vụ hoa tam giác mạch rất ngắn, chỉ kéo dài hai tháng nên bà con dân tộc ở Hà Giang đã tận dụng hạt tam giác mạch để chế biết thêm nhiều sản phẩm khác. (Ảnh: Phong Sơn) Video: Dân Thủ đô háo hức tạo dáng bên hoa tam giác mạch Trao đổi với VTC News, chị Thào Thị Xúa, người Phố Cáo, Đồng Văn, Hà Giang cho biết: "Ngày trước, nhà chị thu hoạch được 30kg hạt tam giác mạch mỗi năm mà chỉ cần gieo 5kg hạt. Tuy nhiên, từ ngày tỉnh mở rộng hình thức du lịch hoa tam giác mạch, diện tích trồng có tăng lên và thu được nhiều hơn. Tiền cũng kiếm được nhiều hơn". Để lấy hạt tam giác mạch, người dân sẽ lấy que đập mạnh vào thân cây, cho hạt lọt xuống tấm nia và sẽ có người ở dưới lọc bớt lá để lại hạt. (Ảnh: Phong Sơn) Đến mùa thu hoạch, phụ nữ sẽ làm công việc đập cây lấy hạt, còn đàn ông, thanh niên sẽ đi cắt hoặc làm việc vận chuyển về nhà. Cây khi còn non có thể ăn như rau, còn sau khi thu hoạch sẽ được mang về làm thức ăn cho bò. (Ảnh: Phong Sơn) Hạt tam giác mạch có ba cạnh, có nhiều màu khác nhau như trắng, tím, đỏ. Sau khi thu hoạch, hạt được dùng để làm bánh tam giác mạch hoặc ngâm rượu. Rượu tam giác mạch khi uống vào sẽ gắt nhưng ngọt nhẹ và thơm ở cuối. (Ảnh: Phong Sơn) Thân cây được bó vào và cõng ra ngoài đường cái cách nơi thu hoạch vài trăm mét. Sau đó được tập trung lên xe và chở về nhà. (Ảnh: Phong Sơn) Mỗi bó như thế này thực ra tương đối nặng, khoảng 10-15kg/bó. (Ảnh: Phong Sơn) Tháo tấm nia sau khi đã đập hạt xong. (Ảnh: Phong Sơn) Công đoạn cuối cùng là lọc bớt lá cây, cành cây nhỏ. (Ảnh: Phong Sơn) Từng vốc hạt được bốc lên thế này và thả theo gió để gió thổi đi lá và cành cây. (Ảnh: Phong Sơn) Bánh tam giác mạch được bán ở chợ Đồng Văn, bánh được nướng và có màu nâu nhạt hoặc đậm, còn bánh màu trắng là bánh ngô. Bánh tam giác mạch ăn không có vị, chỉ hơi có mùi thơm, do đó bà con dân tộc hay ăn với thắng cố. Bánh có giá từ 10.000 đến 20.000 đồng tuỳ kích thước và người bán. (Ảnh: Phong Sơn) Hà Giang là vùng đất hứa hẹn mang đến nhiều cung bậc cảm xúc khác nhau. Ở đây, có một đặc sản đặc biệt mà ai ai cũng muốn được một lần đến chiêm ngưỡng – hoa tam giác mạch – loài hoa đại sứ du lịch của vùng cao nguyên đá
Hoa tam giác mạch được biết đến bởi người H’Mông (một bộ lạc dân tộc địa phương của miền Bắc). Vì là họ nhà lúa, được nảy lên từ mày lúa, mày ngô, nên gọi là mạch. Lá có hình tam giác thế là cái tên “tam giác mạch” ra đời. Người Mông còn gọi tam giác mạch là “chez”. Có hai loại hoa tam giác mạch. Ở các khu vực Cao Bằng, bạn có thể tìm thấy loại màu trắng phổ biến. Trong khi đó ở Hà Giang, người ta thường trồng hoa tam giác mạch mang một tím mộng mơ. Vẻ đẹp mộc mạc nhưng đáng yêu, khiêm tốn nhưng quyến rũ, hài hòa với màu xanh của rừng và màu xám của những ngọn núi. Từ đó, vô tình tạo ra một nguồn cảm hứng vô tận cho những ai đam mê nghệ thuật, yêu thiên nhiên núi rừng. Đặc điểm sâu sắc nhất của hoa chính là ý nghĩa của nó. Mang thân hình mảnh mai nhưng tràn đầy năng lượng, sức sống mãnh liệt vượt qua sự khốc liệt của thiên nhiên. Khi mùa thu đi qua, hoa trở nên lộng lẫy và hấp dẫn hơn. Theo thời gian, từ màu trắng, hoa tam giác mạch sẽ khoác lên mình màu áo tím lịm và sau đó sẽ chuyển sang màu đỏ sậm. 2. LỊCH SỬ LOÀI HOA Câu chuyện về loài hoa tam giác mạch gắn liền với câu chuyện “cứu đói”, chuyện kể lại rằng, ngày xưa có nàng Tiên Gạo và Tiên ngô đi gieo mày trấu và mày ngô. Nơi họ gieo là những khe núi hoang vắng. Vào năm nọ, ở trong bản mọi nhà lúa, ngô đều đã hết nhưng lại mất mùa. Lúc này cái đói hoành hành khắp cả làng, dân làng phải đi khắp nơi để tìm kiếm đồ ăn nhưng họ đã tuyệt vọng. Trong lúc đó thì họ ngửi thấy một mùi thơm lạ thoang thoảng, mọi người lần theo hương thơm đó và tìm thấy từng cánh đồng hoa màu tím hồng trải từ núi này sang núi khác. Họ đã dùng hạt của loại cây này để ăn thay cho ngô, gạo và cảm thấy ngon không khác gì so với những thực phẩm khác 3. CÔNG DỤNG CỦA LOÀI HOA Tam giác mạch được xem là lương thực ngon và lành mạnh. Đặc biệt, có thể thay thế cho lúa mì. Gạo, cháo, mì, bánh mì, bánh kếp, bánh quy, bánh ngọt, tất cả đều có thể được làm từ bột tam giác mạch. Thân cây tam giác mạch non có thể đun sôi và dùng như rau. Hoặc nấu với rượu và ngô để ủ thành một loại rượu mang hương vị rất độc đáo. Tam giác mạch còn mang lợi ích như thuốc, còn thân cây được làm thức ăn cho gia súc. Những bông hoa của cây tam giác mạch có một mùi thơm dễ chịu. Vì thế, được sử dụng để sản xuất một loại mật ong màu nâu sẫm có hương vị khá đậm đặc. Tam giác mạch mang nhiều lợi ích dinh dưỡng tốt cho sức khoẻ. Đặc biệt, còn là nguồn protein cao, dễ tiêu hóa. Tinh bột tam giác mạch giống như chất béo tốt trong thực phẩm chế biến. Bởi vậy nên tam giác mạch “vinh dự” là một trong những thành phần chế biến bánh. Ngoài ra, còn có các lợi ích khác là chữa được bệnh. 4. NHỮNG NƠI TRỒNG HOA TAM GIÁC MẠCH Hoa tam giác mạch có mặt ở nhiều nơi trên thế giới như Trung Quốc, Phần Lan và cả ở Việt Nam nữa,…Tất nhiên ở mỗi nơi sẽ có cho mình một câu chuyện riêng về loài hoa tam giác mạch này, dù hoa tam giác mạch có ý nghĩa gì đi nữa thì cũng đều là những điều tốt đẹp. Nói đến tam giác mạch tại Việt Nam thì tam giác mạch có lẽ là đặc sản riêng của vùng đất địa đầu tổ quốc Hà Giang. Thật vậy, giữa một vùng sỏi đá khô cằn, loài hoa vẫn cắm rễ chồi lên đón nắng và mưa xuân, rung rinh hoa trong sớm, cả một vùng tam giác mạch như đưa người ta lạc vào xứ thần tiên. Các phượt thủ chọn Hà Giang là một trong những nơi nên đi qua để có thể ngắm những đồi hoa tam giác mạch. Người ta cũng xây dựng cả những tour du lịch ngắm hoa tam giác mạch, thưởng thức cảnh vật núi rừng Tây Bắc vào dịp này. Một số cánh đồng hoa tam giác mạch đẹp ở Hà Giang cho du khách tham khảo như Phó Bảng – Sủng Là hoặc Phố Cáo, nếu du khách muốn đi xa hơn thì lên xã Ma Lé đi cột cờ Lũng Cú hoặc tại tại Cung Xí Mần – Hoàng Su Phì,…. 5. MÙA TAM GIÁC MẠCH VÀO THÁNG NÀO ĐẸP NHẤT? Nếu đi du lịch Hà Giang vào cuối mùa thu (tháng 9 đến tháng 11) hay tháng 12, bạn sẽ có cơ hội ngắm nhìn vẻ đẹp kiêu kì của những cánh đồng tam giác mạch màu hồng nên thơ trải dài trên những ngọn đồi. Từ thị trấn Hà Giang sẽ dẫn bạn đến xứ sở hoa kiều mạch – xứ sở dành cho những cô gái hay mộng mơ. Ở cao nguyên Đồng Văn, hoa tam giác mạch nở rộ vào tháng 11 và tháng 12 trên sườn núi. Trải dài qua các ngôi làng và cánh đồng đến Ma Pi Leng huyền thoại. Vẽ nên một bức tranh cao nguyên màu hồng lung linh huyền ảo. Vẻ đẹp của thiên nhiên, khí hậu và hệ sinh thái sẽ mang lại cho bạn những trải nghiệm không thể nào quên. Tam giác mạch là loài hoa mộc mạc, giản đơn nhưng lại dễ dàng làm cho người ta mê đắm ngay từ cái nhìn đầu tiên. Vượt qua mọi khó khăn thách thức, trên mảnh đất cằn cỗi, toàn đá và đá, loài hoa này vẫn vươn lên, khát khao hướng đến trời xanh. Vẻ đẹp của hoa tam giác mạch chính là vẻ đẹp của con người Đông Bắc, mộc mạc, giản dị nhưng căng tràn nhựa sống. |
