Sáng kiến kinh nghiệm: Một số phương pháp tổ chức tốt hoạt động nhóm có hiệu quả trong tiết học Mĩ thuật PHẦN I. ĐẶT VẤN ĐỀ
Giáo dục Mĩ thuật không chỉ đóng vai trò quan trọng trong việc khuyến khích sự sáng tạo của trẻ mà giúp trẻ phát triển nhân cách và các năng lực xã hôi.Chính vì vậy, giáo dục mĩ thuật theo phương pháp mới là dự án nhằm truyền cảm hứng cho giáo viên dạy Mĩ thuật, khuyến khích giáo viên kết hợp các kĩ năng mĩ thuật với các phương pháp dạy học, lấy người học làm trung tâm, khuyến khích sự tương tác, kích thích tư duy sáng tạo,kích thích phát triển nhận thức qua hoạt động thực tế. Môn mĩ thuật ở trường tiểu học trang bị cho học sinh những kiến thức ban đầu, cơ bản nhất góp phần từng bước hình thành kĩ năng cảm thụ cái đẹp và biết vận dụng cái đẹp vào trong học tập sinh hoạt hằng ngày. Theo phương pháp trước đây môn mĩ thuật được chia làm 5 phân môn: Vẽ tranh, Vẽ trang trí, vẽ theo mẫu, tập nặn tạo dáng, thường thức mĩ thuật được lặp đi lặp lại trong từng khối lớp, sự chú trọng rèn luyện cho học sinh trong tất cả các phân môn trên đã mang lại những hiệu quả nhất định. Tuy nhiên phương pháp ấy còn nhiều bất cập đối với học sinh trong các giờ học ít gây hứng thú, học sinh thường làm việc đơn lẻ, không có sự chia sẻ, ít thể hiện được mình, diễn đạt bị hạn chế cách dạy còn cứng nhắc chưa khơi dậy tiềm năng sáng tạo. Hiện nay với sự đổi mới về phương pháp giáo dục mĩ thuật tiểu học ( SAEPS) có 7 quy trình mĩ thuật theo phương pháp Đan Mạch : Vẽ cùng nhau và sáng tạo câu chuyện, vẽ biểu cảm, vẽ theo nhạc, xây dựng cốt truyện, tạo hình 2D 3D, nghệ thuật tạo hình không gian, tạo hình con rối và nghệ thuật biểu diễn. 7 quy trình trên nhằm hướng tới mục tiêu lấy học sinh làm trung tâm kích thích sự tương tác, tư duy sáng tạo và phát triển nhận thức. Trong 7 quy trình trên thì quy trình vẽ biểu cảm và vẽ theo nhạc thường có 3 tiết, 5 quy trình còn lại thì thời lượng là 5 tiết cho một quy trình, trong khi đó hoạt động nhóm chiếm 4 tiết tức là 1/2 thời gian một quy trình. Là giáo viên dạy bộ môn mĩ thuật được trực tiếp tiếp thu phương pháp mới và qua thực tế giảng dạy, tôi nhận thấy với phương pháp mĩ thuật mới này việc tổ chức lớp học phần lớn thông qua hoạt động nhóm theo phương châm: Lấy người học làm trung tâm, khuyến khích sự tương tác, kích thích tư duy sáng tạo,kích thích phát triển nhận thức thông qua hoạt động thực tế mà các em được trải nghiệm Có thể nói, đây quả thực là một khó khăn, để dạy một tiết học có hiệu quả đạt được mục tiêu khi tiếp cận phương pháp mới cho giáo viên và học sinh. Các em từ trải nghiệm vừa phải tìm hiểu tiếp thu, làm quen với cái đẹp trong thiên nhiên rồi tạo ra cái đẹp bằng khả năng cảm nhận. Chính vì vậy, đòi hỏi người giáo viên chúng ta phải tiếp thu những đổi mới phương pháp và có sự đầu tư thật tốt nhằm nâng cao chất lượng dạy và học các môn nói chung cũng như môn mỹ thuật nói riêng. Với những nỗ lực của bản thân, tôi đã đi sâu vào tìm hiểu và đề ra “Một số phương pháp tổ chức tốt hoạt động nhóm có hiệu quả trong tiết học mĩ thuật” để góp phần nâng cao chất lượng dạy và học của môn mỹ thuât. II. Mục đích nghiên cứu. - Giúp học sinh mạnh dạn trong giáo tiếp, hình thành tính tự chủ, đoàn kết, hợp tác giúp đỡ nhau trong học tập, phát triển được năng lực xã hội. - Vận dụng giúp học sinh hoạt động nhóm có hiệu quả III. Nhiệm vụ nghiên cứu. - Tìm hiểu thực trạng dạy và học môn Mĩ Thuật trong trường Tiểu học . - Vận dụng giúp học sinh hoạt động nhóm có hiệu quả. IV. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu. 1. Đối tượng Một số phương pháp giúp hoạt động nhóm có hiệu quả trong tiết mĩ thuật 2. Phạm vi nghiên cứu - Trường TH Lĩnh Nam – Hoàng Mai – Hà Nội - Từ tháng 9 năm 2019 đến tháng 3 năm 2019
Trong quá trình thực hiện đề tài này,tôi đã sử dụng những phương pháp sau đây: 1. Phương pháp tìm hiểu tài liệu: 2. Phương pháp điều tra phỏng vấn. 3. Phương pháo quán sát 4. Dạy thực nghiệm. 5. So sánh chứng minh. PHẦN II: NỘI DUNG
Như đã nêu ở phần trên ,các hoạt động giáo dục Mĩ thuật ở Tiểu học theo phương pháp mới hầu hết là tiến hành theo nhóm, để hiểu rõ hơn vấn đề nghiên cứu trước hết chúng ta cần tìm hiểu: 1. Thế nào là hình thức học tập theo nhóm Trước tiên cần phải hiểu rằng hoạt động theo nhóm không phải là phương pháp giảng dạy mà là cách thức tổ chức lớp học. Dạy học theo nhóm là hình thức tổ chức lớp học mà trong đó dưới sự hướng dẫn của giáo viên, học sinh làm việc cùng nhau trong những nhóm nhỏ để hoàn thành mục đích học tập chung của nhóm. Mỗi cá nhân phải có ý thức tự hoàn thành nhiệm vụ của mình. Thành công của cá nhân là thành công chung của cả nhóm. Dạy học theo nhóm có một số đặc điểm sau: - Hoạt động dạy học đã được tiến hành trong quy mô cả lớp, như mô hình giờ học truyền thống. Việc phân chia nhóm học sinh vừa tuân theo nhận thức, khả năng tiếp thu kiến thức của học sinh, vừa phụ thuộc vào nhiệm vụ học tập học sinh cần phải giải quyết. - Học sinh phải trực tiếp tham gia các hoạt động, giải quyết các nhiệm vụ học tập được đặt ra trong mỗi nhóm. - Trong mỗi nhóm phải có sự phân công nhiệm vụ rõ ràng cho từng thành viên, phải cùng hợp tác, trao đổi giải quyết nhiệm vụ chung của nhóm. - Giáo viên là người thiết kế các nhiệm vụ học tập và đưa ra các hoạt động cụ thể cho từng nhóm. Giáo viên chỉ đóng vai trò tổ chức, hướng dẫn chứ không phải là người đưa ra kiến thức, tìm kiếm kiến thức. - Học sinh là chủ thể tích cực chủ động sáng tạo của hoạt động học tập. Trong giờ học theo nhóm, giáo viên dẫn dắt học sinh khám phá, lĩnh hội kiến thức qua từng bước. Các nhóm học sinh tự tiến hành các hoạt đông, qua những trải nghiệm tình bạn, các em sẽ rút ra được kiến thức cần thiết cho mình. 2. Mục đích, vai trò của hình thức học tập nhóm trong dạy học ở tiểu học. Nhằm thực hiện đổi mới phương pháp dạy học, phát huy tính tích cực chủ động tính sáng tạo của học sinh, đảm bảo nguyên tắc ( Dạy học thông qua cách tổ chức các hoạt động học tập của học sinh ), trong những năm gần đây giao viên mỹ thuật tiểu học đã được tập huấn, được triển khai rất nhiều phương pháp, biện pháp tổ chức lớp học. Qua quá trình đổi mới, giao viên có nhiều sự lựa chọn trong việc tổ chức các hoạt động dậy học, phù hợp tâm sinh lý lửa tuổi học sinh. So với trước đây, giáo viên chỉ tổ chức duy nhất một hình thức học tập được lặp đi lặp lại ở tất cả các bài, ở tất cả các môn đó là: Cô giảng- trò nghe, cô hỏi- trò đáp. Giáo viên tốn quá nhiều công sức cho việc chuyển tải kiến thức cho học sinh mà kết quả vẫn không khả quan. Từ khi thay đổi phương pháp dạy học, thay đổi mô hình tổ chức lớp thì hình thức tổ chức nhóm được nâng lên hàng đầu. Việc dạy học theo nhóm nhỏ cho phép học sinh có nhiều cơ hội hơn để diễn đạt và khám phá ý tưởng của mình, mở rộng suy nghĩ, rèn luyện kỹ năng nói, kỹ năng giao tiếp. Học sinh phát huy được vai trò trách nhiệm cá nhân vừa có cơ hội học tập từ các bạn qua cách làm việc hợp tác giữa các thành viên trong nhóm. Như vậy, tổ chức cho học sinh làm việc theo nhóm chính là đã tạo điều kiện cho tất cả học sinh tham gia vào bài học một cách chủ động và tạo được một môi trường thuận lợi để trẻ hình thanh tính cách đồng thời pháp triển kỹ năng sống của mình. Song song đó học tập theo nhóm còn giúp học sinh phát triển năng lực xã hội, phát triển kỹ năng sử dụng ngôn ngữ, kỹ năng thảo luận, kỹ năng bảo vệ ý kiến, kỹ năng giải quyết mâu thuẫn. Giúp những học sinh nhút nhát thiếu tự tin có cơ hội phát biểu trình bày ý kiến của mình và từ đó trở lên tự tin, năng đông, mạnh dạn hơn trước tập thể. 3. Một số vấn đề về phương pháp dạy học mỹ thuật theo phương pháp mới.
Truyền cảm hứng cho giao viên tiểu học, khuyến khích giáo viên kết hợp kỹ năng mỹ thuật với các phương pháp dạy học mới. Mục tiêu chính của phương pháp này nhằm giúp học sinh hình thành và pháp triển năng lực. + Năng lực trải nghiệm: Cho các em được làm việc với những chủ đề liên quan đến kinh nghiệm đã có của bản thân. + Năng lực kỹ năng và kỹ thuật thông qua các hoạt động: Vẽ cùng nhau, chân dung biểu đạt, vẽ theo nhạc, tạo hình từ vật tìm được, nặn hoặc uốn tạo dáng, xây dựng cốt truyện. + Năng lực biểu đạt: Học sinh ứng dụng ngôn ngữ mĩ thuật để diễn đạt sự trải nghiệm và thái độ của bản thân. + Năng lực phân tích và trình bày: Thông qua các hoạt động trình bày về tác phẩm của mình tham gia giải thích, phân tích, nhận xét về nghệ thuật, kỹ thuật thể hiện tác phẩm. + Năng lực giao tiếp và đánh giá: Học sinh tham gia giao tiếp, thảo luận và đánh giá tất cả các hoạt động trong tiết mĩ thuật.
- Vẽ cùng nhau: Học sinh biến những quan sát của mình thành các bức vẽ cá nhân. Tất cả các bài vẽ cá nhân sẽ là ngân hàng hình ảnh của nhóm để các em lựa chọn sắp xếp theo một câu truyện và vẽ cùng nhau, tạo thành một tác phẩm lớn hơn. + Vẽ theo nhạc: Học sinh đứng xung quanh mép bàn theo từng nhóm. Trước mỗi học sinh là một bảng màu. Giáo viên lựa chọn nhạc. Học sinh lắng nghe và cảm nhận giai điệu, vẽ theo hướng dẫn của giáo viên thứ tự các màu từ sáng sang đậm và kết thúc bằng màu đen. Sau khi hoàn thành bức tranh lớn, giáo viên yêu cầu học sinh quan sát vả tưởng tưởng theo mức độ cảm nhận. Từ đó giáo viên gợi ý học sinh sáng tạo từ thế giới tưởng tưởng của mình. Học sinh có thể vẽ thêm vào để làm nổi bật nội dung chủ đề hoặc bỏ bớt các chi tiết, để cuối cùng tác phẩm đạt được có thể là: Bưu thiếp, bìa sách, họa tiết trang trí đồ vật, tranh đề tài. - Vẽ biều đạt: Bao gồm vẽ không nhìn giấy và vẽ theo trí nhớ, cảm nhận của cá nhân. - Tạo hình bằng dây thép và vận dụng tìm được: Khuyến khích học sinh tạo hình bằng lắp ghép trang trí từ những vật liệu phế thải thông qua sự liên tưởng về thế giới xung quanh để tạo thành các tác phẩm, biểu đạt 2 chiều hoặc 3 chiều.
Nội dung chương trình giáo dục mĩ thuật theo phương pháp mới không theo trình tự như chương trình mĩ thuật trước đây, mà giáo viên dựa vào đó để xây dựng các chủ đề cho phù hợp.Mỗi chủ đề tạo thành một quy trình mĩ thuật tương tác và tích hợp giữa 5 nội dung: Vẽ theo mẫu, vẽ trang trí, vẽ tranh, thưởng thức mĩ thuật. Mỗi chủ đề sẽ lồng ghép nhiều mục tiêu và được thực hiện ít nhất 2 tiết, nhiều nhất là 5 tiết.Tuy nhiên, tùy vào điều kiện vật chất của nhả trường, khả năng chuẩn bị đồ dùng học tập của học sinh mà giáo viên có thể bỏ bớt, thay vào chủ đề khác hoặc xây dựng tiết dạy theo từng chủ đề cho phù hợp. Đây là một chương trình giáo dục mĩ thuật tiểu học năng động, phát huy rèn luyện được nhiều kỹ năng cho học sinh, đặc biệt là kỹ năng sống. VD: Chủ đề 3: Con Vật quen thuộc ( mĩ thuật 3) – Thực hiện trong 02 tiết. Mục tiêu giáo dục của chủ đề này đó là: - Nhận ra và nêu được hình dáng, đặc điểm các bộ phận, màu sắc, hoạt động một số con vật quen thuộc - Vẽ con vật quen thuộc theo ý thích bằng nét và màu - Giới thiệu, nhận xét và nêu được cảm nhận về sản phẩm của nhóm mình, nhóm bạn
Tùy theo từng chủ đề mà giáo viên chọn mà tổ chức các hoạt động vẽ sao cho phù hợp và hiệu quả. Sản phẩm của học sinh không còn đơn thuần chỉ là tạo hinh 2D, mà là 3D, 4D, xây dựng thành câu truyện bằng hình ảnh. Ví dụ: + Chủ đề 13: Khu nhà nơi em ở ( lớp 1) : Có thể tổ chức hoạt động vẽ cùng nhau, tạo hình từ vật dùng tìm được. + Chủ đề 9: Trái cây bốn mùa (lớp 3) Tổ chức vẽ biểu đạt hoặc vẽ theo nhạc. + Chủ đề 6: Ngày tết , lễ hội và mùa xuân ( lớp 4) Tổ chức hoạt động vẽ cùng nhau, tạo hình bằng dây thép, đất nặn, vật dụng tìm được…
Giáo viên không được đưa ra bất cứ một nhận xét nào về sản phẩm của các em. Mà tùy theo từng sản phẩm, giáo viên gợi ý các em có nên thêm vào, hay bỏ bớt các hình ảnh, nên chỉnh sửa hay thay đồi gì để tác phẩm đẹp hơn, từ đó các em tự rút ra được kiến thức và kinh nghiệm cho bản thân lần sau. Mặt khác cần theo dõi, đánh giá học sinh trong suốt quá trình tham gia các hoạt động chứ không chỉ là dựa trên đánh giá chung của nhóm. Mỗi học sinh có năng lực, sở trường riêng ( em thì vẽ đẹp nhưng tạo hình bằng đất thì chưa đạt và ngược lại…) nên giáo viên cần quan tâm theo dõi để có những nhận xét, đánh giá cho hợp lý và đảm bảo khách quan. Tóm lại: Tổ chức hình thức học tập theo nhóm đã và đang được áp dụng thường xuyên trong quá trình giảng dạy các môn học tiểu học. Có thể nói hiệu quả của việc áp dụng hình thức học tập này đáng kể nhất là rèn được kỹ năng quan trọng cho học sinh như: Kỹ năng giao tiếp, kỹ năng sống, kỹ năng hợp tác…Vậy khi áp dụng vào giảng dạy môn mĩ thuật ở tiểu học thì hình thức học tập theo nhóm được thực hiện như thế nào? Chúng ta cùng tìm hiểu thực trạng dạy và học tại trường tiểu học Lĩnh Nam II .Thực trạng việc giảng dạy bộ môn mĩ thuật ở trường tiểu học: Năm học 2018-2019 là năm chính thức áp dụng phương pháp mới vào giảng dạy mĩ thuật tại trường tôi.Tính tới thời điểm hiện tại thì học sinh đã dần quen và thực hiện tương đối tốt mô hình học tập mới này.Áp lực học tập không còn là vấn đề với các em. Mặt khác, các em còn được thỏa sức với những sáng tạo thú vị, được trao đổi, học hỏi các bạn rất nhiều. Nhưng về phía giáo viên tôi thấy vẫn còn gặp khá nhiều khó khăn, vướng mắc cần lời giải đáp để hoàn thiện phương pháp dạy theo đúng tinh thần của việc đổi mới. Qua thời gian thực hiện bản thân tôi nhận thấy những mặt tích cực và hạn chế như sau: 1. Thuận lợi: - Giáo viên bộ môn luôn nhận được sự quan tâm của các ngành, các cấp trên, đặc biệt là của Ban giám hiệu nhà trường,thường xuyên động viên, khuyến khích giáo viên áp dụng phương pháp mới vào giảng dạy. Cơ sở vật chất được trang bị tương đối đầy đủ. Đã có phòng học chức năng riêng dành cho môn mĩ thuật. - Khi áp dụng phương pháp mới, cụ thể là hình thức học tập theo nhóm không còn có hiện tượng học sinh bỏ bài, không vẽ hoặc vẽ dở dang… 2. Khó Khăn: - Khi áp dụng phương pháp mới, đặc biệt là hình thức học theo nhóm các em chưa ý thức được việc học tập theo nhóm nên khi chia các nhóm lại là cơ hội để các em nói chuyện và cũng không tránh khỏi tình trạng các em chỉ thảo luận một cách đối phó. Vậy làm thế nào để kiểm soát được các em? Hoạt động theo nhóm có nhiều lợi thế, nhưng nếu không được tổ chức một cách khoa học thì vấn đề trật tự lớp học sẽ vượt qua khỏi tầm kiểm soát của giáo viên. - Một khó khăn lớn phải kể đến đó là việc đánh giá học sinh. Làm thế nào để đảm bảo tính công bằng, chính xác đúng năng lực của từng học sinh trong quá trình học tập nhóm? Thực tế cho thấy, cách đánh giá của giáo viên còn quá sơ sài, chỉ dựa trên số sản phẩm nhóm trong đó có em tham gia mà hoàn toàn không chú ý đến tinh thần, thái độ của các em trong suốt qua trình học tập. Tóm lại: Bất cứ một phương pháp, một hình thức tổ chức dạy học nào cũng có hai mặt: Tích cực và tiêu cực. Cái chính là chúng ta làm thế nào để phát huy được thế mạnh của nó và loại bỏ dần những hạn chế nảy sinh trong quá trình thực hiện. Sau đây là một số giải pháp để thực hiện tổ chức thành công mô hình học tập nhóm theo phương pháp mới. III. Giải pháp thực hiện * Giải pháp 1: Phân chia nhóm học sinh Mục đích: Giúp học sinh các nhóm có cơ hội ngang bằng nhau trong học tập và hoàn thanh nhiệm vụ nhóm thúc đẩy tinh thần học tập lẫn nhau. Biện pháp thực hiên: Tùy thuộc vào mục đích và yêu cầu của tiết học mà tôi có cách chia nhóm và nhiều mô hình nhóm khác nhau. Có khi là nhóm 2, nhóm 4 ( ở hoạt động tìm hiểu chủ đề, vẽ cùng nhau ); nhóm 6, nhóm 7 hoặc nhóm 8 ( ở hoạt động vẽ theo nhac, xây dựng cốt truyên…). Với lớp học mỗi bàn có hai học sinh ngồi tôi không chia thành nhóm 3 vì về mặt thẩm mỹ lớp học sẽ nhìn rất lộn xộn giữa các nhóm, không có ranh giới dẫn tới tình trạng nhóm này làm ảnh hưởng đến nhóm kia khi cùng làm viêc. Khi thành lập nhóm cần lưu ý khả năng làm việc, năng lực cá nhân và mối quan hệ giữa các thành viên, điều này là vô cùng quan trong, bởi vì: + Nếu một nhóm có nhiều học sinh giỏi, các em có khả năng suy đoán, tưởng tưởng, diễn đạt, và sáng tạo thì khi hoạt động nhóm các em sẽ nhanh chóng hoàn thành tốt công việc được giao. Ngược lại, nhóm có nhiều học sinh chậm tiếp thu không chỉ khó hoàn thành nhiệm vụ mà còn bị tâm lý chán nản, mặc cảm do không bằng nhóm ban. + Đối với những nhóm nhỏ, tôi chú ý tới mối quan hệ giữa các thành viên do đặc điểm tâm sinh lý lứa tuổi ở bậc tiểu học các em chỉ thích làm cùng với những người bạn mà các em muốn. Nếu trong nhóm có một đối tượng mà các em không thích là đối tượng đó sẽ bị ( tẩy chay ) ngay. Thay vì các em cùng hăng hái học tập thì đổi lại là thái độ dè trừng, mất đoàn kết không nên ép buộc các em phải hoàn thành theo chủ ý sắp đặt của giáo viên vì như thế các em sẽ mất đi sự thoải mái, nhịp nhàng trong các hoạt động của nhóm. Nhưng làm thế nào để chia nhóm được như yêu cầu trên? - Tôi làm như sau: + Đối với nhóm 2, nhóm 4: Tôi sắp sếp, phân chia nhóm theo vị trí các em đang ngồi để không mất thời gian di chuyển. Vấn đề nhiều học sinh giỏi trong cùng một nhóm sẽ ít khi sảy ra. Vì đại đa số giáo viên chủ nhiệm đều sắp xếp học sinh có học lưc khác nhau ngồi xen kẽ ( theo hình thức đôi bạn cùng tiến, các em tự chọn bạn) để các em hỗ trợ giúp đỡ nhau. + Nếu là nhóm 6, nhóm 7, nhóm 8 tôi tạo nhóm bằng hình thức ngẫu nhiên, ghép hai nhóm nhỏ thành một nhóm lớn hơn. Cũng nên thay đổi thành phần nhóm, cách ghép nhóm theo từng chủ đề, chứ không theo từng tiết vì theo phương pháp mới mỗi tiết tiếp theo trong cùng một chủ đề là một phần gắn kết liền với hoạt động của tiết trước. Cần lưu ý rằng sự thay đổi giữa các hình thức thành lập nhóm là hết sức cần thiết để tránh sự nhàm chán trong học tập. Cách thực hiện như sau: + Cách 1: Cứ hai nhóm mang số chẵn hoặc hai nhóm mang số lẻ theo thứ tự từ bé đến lớn ghép lại với nhau (nhóm 1+3, nhóm 2+4,…) + Cách 2: Nhóm có thứ tự liên tiếp ghép lai (nhóm 1+2, nhóm 2+3,…) + Ngoài ra tôi cho các em tự thỏa thuận và ghép cùng với nhóm mình… Cho dù là cách nào thì giáo viên cũng phải tạo nề nếp thói quen ngay từ đầu năm học và duy trì thường xuyên, để khi đó yêu cầu là học sinh biết thực hiện ngay, không làm mất thời gian và gây mất trật tự lớp học. Để hoạt động nhóm có hiệu quả, thì một việc không thể thiếu đó là bầu nhóm trưởng. Giáo viên có thể để các em tự bầu nhóm trưởng cho mình, nhưng cần lưu ý các em chọn những bạn nhóm trưởng phải là người có kết quả học tập tốt, có ý thức giúp đỡ các thành viên trong nhóm, có khả năng trình bày lưu loát vấn đề mà giáo viên đề ra. Việc phân nhóm cần thực hiện sao cho giáo viên có thể theo dõi, đánh giá hoạt động nhóm nhưng đồng thời cũng đảm bảo phát huy tính cực của mỗi học sinh . Về lý thuyết, một nhóm lý tưởng nhất gồm từ 4->6 thành viên, vì quá nhiều nhóm nhỏ giáo viên sẽ không kiểm soát hết được. Trong thực tế, tùy theo từng hoạt động và quy mô lớp học tôi thay đổi linh hoạt cách xếp nhóm cho phù hợp. Ở đầu năm học, sự phân nhóm có thể mang tính ngẫu nhiên, sau đó tôi điều chỉnh sao cho có sự cân bằng năng lực học tập giữa học sinh các nhóm với nhau., nhằm thúc đẩy mối quan hệ hợp tác giúp đỡ trong học tập giữa các thành viên trong nhóm. Ngoài ra, tôi cũng cần sắp xếp vị trí các nhóm sao cho phù hợp với từng hoạt động để các em thuận lợi trong quá trình làm việc. VD: Đối với hoạt động vẽ cùng nhau thì chỉ cần sắp xếp bàn theo thứ tự như ở lớp là được vì các em chỉ cần quay lại với nhau thành một nhóm 4. Ở hoạt động vẽ theo nhạc tôi lại sắp xếp khoảng cách giữa các nhóm sao cho các em có thể di chuyển dễ dàng xung quanh bàn học của nhóm mình tạo. * Giải pháp 2. Phát huy vai trò của trưởng nhóm. Mục đích: Đào tạo được nhóm trưởng hạt nhân, có khả năng điều hành và nắm vững kiến thức môn học để bồi dưỡng năng lực chỉ đạo nhóm. Biện pháp thực hiện: Với đặc điểm của dạy học mĩ thuật theo phương pháp mới thì hoạt động của giáo viên đã thay đổi.Việc chính của giáo viên là tổ chức lớp học thành các nhóm và theo dõi , hướng dẫn hoạt động của học sinh trong mỗi nhóm học tập. Chính vì vậy, nhóm trưởng là là linh hồn của nhóm, là người điều hành giám sát hoạt động của mỗi thành viên trong nhóm. Để phát huy được tốt vai trò của nóm trưởng tôi đã thực hiện như sau: - Bầu chọn nhóm trưởng: Để thực hiện tốt việc lựa chọn nhóm trưởng với học sinh khối lớp 1,2 trước tiên tôi chỉ định hoặc giới thiệu những em nhanh nhẹn, học tập tốt. Còn đối với học sinh khối lớp 3,4,5 các em có thể tự bầu chọn trưởng nhóm trên cơ sở định hướng của giáo viên dựa trên căn cứ năng lực của mỗi các nhân. Tuy nhiên,các thành viên sẽ luân phiên nhau nắm giữ vai trò trưởng nhóm. Bởi vì, thay đổi trưởng nhóm là thay đổi phong cách quản lý nhóm sẽ tạo nên hứng thú với mỗi thành viên đồng thời phát huy được khả năng lãnh đạo của từng các nhân. - Bồi dưỡng, phát huy vai trò của trưởng nhóm: Ngay từ đầu năm học tôi đã dành thời gian đến đến từng nhóm hướng dẫn các nhóm trưởng thao tác điều khiển hoạt động nhóm . Bên cạnh đó,để phát huy vai trò của trưởng nhóm có hiệu quả tôi đã lên kế hoạch bồi dưỡng thường xuyên, liên tục và giúp đỡ các em còn lúng túng. Để tát cả các em đều có khả năng điều hành nhóm khi bước vào năm học mới tôi hướng các em lựa chọn những bạn học khá giỏi, sau tôi chuyển dần vai trò nhóm trưởng sang các em có sức học trung bình, đến cuối năm học tôi lại khuyến khích những em học sinh yếu hơn làm nhóm trưởng. Chính vì vậy , tôi đã thấy trong mỗi nhóm đã có sự ganh đua, phấn đấu, có tinh thần trách nhiệm hơn và đặc biệt, tạo được môi trường học tập công bằng. * Giải pháp 3. Tổ chức, hoạt động nhóm hiệu quả. Mục đích: Lôi cuốn học sinh tích cực tham gia học tập, tránh gây ổn làm ảnh hưởng đến lớp học kế bên. Biện pháp thực hiên: Trong giảng dạy mi thuật theo phương pháp mới, các hoạt động yêu cầu phải tổ chức hình thức hoạt động nhóm đó là: + Vẽ cùng nhau. + Xây dựng mô hình từ vật tìm được + Xây dựng cốt truyện. Để hoạt động nhóm có hiệu quả, trước tiên tôi rèn luyện cho học sinh kỹ năng hợp tác nhóm bao gồm: Kỹ năng hiểu được nhu cầu của người khác, kỹ năng biểu đạt một quan điểm, kỹ năng lăng nghe, kỹ năng thảo luận, kỹ năng bảo vệ quan điểm, kỹ năng giải quyết mâu thuẫn…Cần nói rõ cho học sinh rằng đánh giá kết quả theo nhóm cũng dựa vào sự phối kết hợp của từng cá nhân. Học sinh cần nhận thấy mọi thành viên đều phải được lĩnh hội kiến thức và phải có trách nhiệm hoàn thành công việc. Thành công của nhóm cũng chính là thành công của mỗi cá nhân. + Phải biết lắng nghe ý kiến của bạn và xem xét ý kiến nào hợp lý nhất, không được cố gắng tự làm theo chủ ý của bản thân. + Khi được phân công nhiệm vụ , mỗi cá nhân sẽ tự nhận phần việc của mình cho phù hợp với năng lực cá nhân . + Nhóm trưởng có nhiệm vụ nhắc nhở các bạn trong nhóm khi trao đổi cần nói vừa đủ nghe, không ảnh hưởng đến nhóm khác. Những yêu cầu đưa ra là vậy, nhưng thực tế khó khăn và vất vả hơn nhiều. Nếu tổ chức hoạt động nhóm ở các khối lớp 3 đến lớp 5 ở tất cả các môn học nói chung thì tương đối nhẹ nhàng và không mất nhiều thời gian. Còn đối với các khối lớp 1,2 quản lý hoạt động nhóm luôn là một vấn đề phức tạp và gây mất nhiều công sức, thời gian của giáo viên. Do các em chưa biết phân công công việc hợp lý nên giáo viên thường xuyên phải bao quát lớp để hỗ trợ. Ví dụ :Khi vẽ cùng nhau,thường có tình trạng em vẽ không kịp giờ, em lại không biết làm gì. Những trường hợp như thế tôi đã giúp các em dàn trải công việc một cách hợp lý như: Nhắc các em phụ bạn vẽ màu vào hình, vẽ thêm vào khoảng trống trong tranh, tùy vào khả năng của các em mà tôi có những gợi ý thích hợp. Hay như khi tổ chức trò chơi học tập Vẽ tiếp sức, học sinh dưới lớp hay hò hét, đứng ngồi rất lộn xộn. Để khắc phục vấn đề này giáo viên có thể thực hiện như sau: Trong khi các đội thi vẽ trên bảng thì học sinh ở dưới lớp sẽ hát 1 bài hát, khi bài hát kết thúc thì các đội thi vẽ phải ngừng tay. Đội nào vẽ nhanh , vẽ đẹp nhất là đội thắng cuộc. Qua thực tế cho thấy một kết quả thật khả quan, lớp học được trật tự và sinh động hơn nhiều. * Giải pháp 4. Coi trọng việc đánh giá hoạt động nhóm Mục đích: Nhằm thực hiện việc nhận xét đánh giá từng học sinh đảm bảo đúng yêu cầu, đúng thực chất năng lực và tinh thần học tập của các em Biện pháp thực hiện: Việc đánh giá quá trình và kết quả hoạt động nhóm là một nhiệm vụ quan trọng thường xuyên được thực hiện ở các tiết cuối của mỗi chủ đề. Nó không đơn thuần là thực hiện một quy định bắt buộc để tôi ghi nhận vào sổ theo dõi mà dựa vào đó tôi nắm được năng lực, khả năng phối hợp của từng học sinh, để từ đó lên kế hoạch tổ chức day- học phù hợp và hiệu quả. Về thái độ học tập và làm việc trong các nhóm tôi đã quan sát đánh giá sự tiến bộ của nhóm trên cơ sở thu thập những thông tin về sự tiến bộ của mỗi thành viên trong nhóm.. Sản phẩm của nhóm thể hiện quá trình trao đổi, trình bày ý kiến và kĩ năng hợp tác của từng thành viên. Do đó việc nhận xét quá trình làm việc của nhóm không nên qua loa, đại khái. Càng đưa ra nhận định cụ thể càng giúp học sinh tích lũy nhiều kinh nghiệm cho những lần làm việc sau. Những tiêu chí nhận xét cần phải có: - Sự phân công trong nhóm. - Tinh thần, thái độ làm việc của các thành viên trong quá trình làm việc. - Kết quả thực hiện nhiệm vụ được giao. - Thời gian hoàn thành sản phẩm - Kĩ năng trình bày trước lớp. Việc đanh giá kết quả không chỉ dựa trên thành tích chung của cả nhóm mà còn dựa trên sự đóng góp của từng thành viên trong nhóm. - Khi thực hiện việc đánh giá, tôi đã nêu rõ những mặt được hoặc chưa được để học sinh nắm và thực hiện tốt hơn. Bên cạnh việc tuyên dương những học sinh tích cực, chăm chỉ tôi cũng nghiêm khắc nhắc nhở những học sinh chưa tập trung, lơ là hay nói chuyện, làm việc riêng…để các em có ý thức và trách nhiệm hơn. Khi đánh giá hoạt động của một nhóm tôi cũng lưu ý đến những tiến bộ của các em. Bởi vì sự tiến bộ đó thể hiện tinhh thần tiếp thu bài có hiệu quả mà các em đạt được. Sản phẩm của một nhóm nếu là hoàn thành tốt thì không có gì phải bàn, còn có nhiều trường hợp ở hoạt động trước các em chỉ hoàn thành hoặc chưa hoàn chỉnh bài nhưng ở hoạt động sau lại có sản phẩm nổi trội hoặc xuất sắc thì cần có sự ghi nhận của giáo viên.Đó chính là động lực để các em có tinh thần học tập tốt hơn trong các hoạt động sau. Hiện tại việc đánh giá môn học được thực hiện theo thông tư 22, do đó đánh giá hoạt động nhóm là một phần quan trọng để làm căn cứ cho tôi thực hiện đánh giá đúng thực chất, công bằng và khách quan. Nhất là đối với nội dung năng lực và phẩm chất, nếu tôi chỉ dựa trên cơ sở là sản phẩm mĩ thuật của học sinh là chưa đủ chính xác mà còn dựa trên nhiều yếu tố như: Khả năng kết hợp với bạn, khả năng giao tiếp, tính tích cực sáng tạo… Chính vì vậy, tôi rất coi trọng khâu đánh giá hoạt động nhóm của học sinh trong các giờ học, để đảm bảo các yêu cầu về chuyên môn, đạt mục tiêu giáo dục của môn học mĩ thuật trong trường tiểu học. IV . Kết quả đạt được: Sau khi thực hiện tôi thấy giải pháp đã thực sự phù hợp và mang lại hiệu quả đáng kể. Cụ thể đó là: + Nề nếp lớp học được ổn đinh do các em đã hình thành được thói quen thực hiện làm việc theo nhóm. + Giáo viên không còn mất nhiều thời gian trong việc giữ trật tự lớp. + Sản phẩm mĩ thuật của học sinh phong phú, đa dạng , có nhiều sáng tạo. + Học sinh thích thú và tích cực tham gia các hoạt động chung, không còn tình trạng ỷ lại hay làm việc riêng trong giờ học, biết hợp tác và chia sẻ với các thành viên trong nhóm. + Học sinh được rèn luyện kĩ năng giao tiếp, kĩ năng hợp tác, kĩ năng tư duy, bổ sung kiến thức nhờ học hỏi lẫn nhau. Sau khi trải nghiệm phương pháp mới và vận dụng hình thức tổ chức hoạt động nhóm trong tiết mĩ thuật tôi thấy chất lượng học tập học kì 1 của các em đã được nâng cao rõ rệt hơn so với những năm trước. Học sinh đã được vẽ cùng nhau, các nhóm tư duy cùng nhau suy nghĩ cùng thảo luận gây hứng thú học tập tạo sản phẩm của nhóm phong phú, đa dạng về hình ảnh màu sắc, sản phẩm có quy mô hơn. Có thể thấy rõ điều này qua một vài số liệu ghi nhận sau: * Trước khi áp dụng giải pháp:( 09/2018) KHỐI TSHS HS THAM GIA HOẠT ĐỘNG NHÓM HS CHƯA TỰ GIÁC THAM GIA HOẠT ĐỘNG NHÓM SL % SL % 1 513 185 36 328 64 3 313 147 47 166 53 Cộng 826 332 49,7 494 50,3 * Sau khi áp dụng giải pháp: ( 3/2019) KHỐI TSHS HS THAM GIA HOẠT ĐỘNG NHÓM HS CHƯA TỰ GIÁC THAM GIA HĐ NHÓM TĂNG SO VỚI ĐẦU NĂM SL % SL % SL 1 513 359 70 154 20 174 3 313 234 75 79 25 87 Cộng 826 593 82 233 18 261 So sánh kết quả khảo sát ta thấy rõ ngay sự tiến bộ. Sau khi áp dụng mặc dù hiệu quả chưa thực sự đạt mức tối đa nhưng đó là một tín hiệu đáng mừng khẳng định rằng: Giải pháp mới về hình thức học tập theo nhóm trong giảng dạy mĩ thuật tiểu học theo phương pháp mới là giải pháp tiến bộ, phù hợp và đúng dắn. Hy vọng đây sẽ là một giải pháp được áp dụng lâu dài và sâu rộng trong các trường tiểu học.Giúp giáo viên ngày càng hoàn thiện và tổ chức lớp học có hiệu quả, giảm bớt gánh nặng về quản lý trật tự học sinh, nâng cao chất lượng giảng dạy. PHẦN III. KẾT LUẬN
Thế giới của tâm hồn trẻ thơ chỉ có“ hoa và nắng”, biết vui khi làm việc thiện, biết xúc động trước cảnh đẹp của thiên nhiên và tất cả những tình cảm ấy được các em thể hiện bằng ngôn ngữ hội họa để nói lên tình cảm thật của mình về những gì xảy ra trong cuộc sống hằng ngày mà các em trong thấy. Vì vậy một tiết dạy mĩ thuật thành công không chỉ dựa vào phương pháp dạy mà còn phụ thuộc vào hình thức tổ chức tiết học, cụ thể là hoạt động theo nhóm. Khi hoạt động theo nhóm là khi mà người giáo viên hướng học sinh trở thành những người chủ động giải quyết vấn đề trong quá trình học tập, tạo điều kiện cho học sinh sáng tạo, tiến tạo, hình ảnh hóa và giao tiếp thông qua mĩ thuật một cách tự nhiên. Chính vì lẽ đó khi giảng dạy mỹ thuật tôi đã biết được đặc tính riêng của từng lứa tuổi, hiểu được những ham mê của các em để làm sao tổ chức nhóm thích hợp, chọn thời điểm thích hợp, tạo lồng ghép vào nội dung từng tiết học sẻ có hiệu quả như mong muốn. Học sinh được học tập, giao tiếp, trao đổi, tranh luận với nhau, chia sẻ và tự phản ánh, đưa ra những ý kiến cá nhân góp ý cùng tập thể sẻ tạo cho các em kỹ năng sống tốt hơn trong cuộc sống hằng ngày. Thật bổ ích nếu như trong cuộc sống của mỗi người đều luôn gắn bó với nghệ thuật và thực sự hạnh phúc khi nhận thấy trong mỗi học sinh đã có một tâm hồn nghệ sĩ. II. Phạm vi phổ biến đề tài : Đề tài có thể áp dụng phổ biến cho giáo viên chuyên trách trong trường và có thể làm tài liệu tham khảo để trao đổi kinh nghiệm giữa các đồng nghiệp. III . Những kiến nghị, đề xuất: - Để học sinh học tốt, vẽ đẹp thì nhà nước và nghành giáo dục cần tạo mọi điều kiện tốt hơn như: Trang bị cơ sở vật chất để tiện cho việc dạy và học. Thực hiện tốt mối quan hệ giữa nhà trường, gia đình và xã hội cùng nhau tham gia giáo dục. - Cần tăng cường tuyên truyền, khuyến khích cho học sinh và phụ huynh học tốt môn học, tránh học lệch. - Phát động nhiều những cuộc thi vẽ tranh cho học sinh. - Tổ chức những buổi tọa đàm, tuyên truyền…để nâng cao tay nghề và rút ra những kinh nghiệm để giúp giảng dạy đạt kết quả cao. |
