Những tác phẩm văn học viết về Cà Mau

• Quê quán : Châu Thành - Tiền Giang.
• Bút danh: Nguyễn Hoài, Nguyễn Phú Lễ, Huyền Tư.
• Cuộc đời và con người:

      - Đoàn Giỏi xuất thân từ một gia đình đại địa chủ trí thức, tiến bộ và yêu nước nhưng trải qua một cuộc đời chìm nổi. Ông mất vì bệnh ung thư.

      - Đoàn Giỏi là người phóng khoáng, hào hiệp và luôn luôn sâu nặng với miền đất phương Nam.

      - Ông viết văn từ thời kì kháng chiến chống thực dân Pháp (1946 - 1954).

      - Ông là Ủy viên Ban chấp hành Hội Nhà văn Việt Nam các khóa I, II, III

      - Các tác phẩm của ông thường viết về cuộc sống, thiên nhiên và con người Nam Bộ. 

      - Một số tác phẩm: Ngọn tầm vông (truyện kí, 1956); Đất rừng phương Nam (truyện, 1957); Hoa hướng dương (tiểu thuyết, 1981); Tê giáo giữa ngàn xanh (biên khảo, 1982),... Trong đó, Đất rừng phương Nam là truyện viết cho lứa tuổi thiếu nhi rất thành công và nổi tiếng của ông. Truyện đã được dịch ra nhiều tiếng nước ngoài, tái bản nhiều lần, được dựng thành phim và in trong Tủ sách Vàng của Nhà xuất bản Kim Đồng.

Tác phẩm

• Trích từ chương XVIII truyện "Đất rừng phương Nam" (1957).
• "Đất rừng phương Nam"  là truyện dài nổi tiếng của nhà văn Đoàn Giỏi. Truyện kể về cuộc đời lưu lạc của bé An - nhân vật chính - tại vùng đất rừng U Minh, miền Tây Nam Bộ trong những năm đầu của cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp. Qua đó, tác giả đưa người đọc đến với cảnh thiên nhiên hoang dã mà rất phong phú, độc đáo và cuộc sống của con người ở vùng đất cực Nam của Tổ quốc.
• Tên đoạn trích "Sông nước Cà Mau"  do người biên soạn SGK đặt.
  

• Phần 1 (từ đầu đến "lặng lẽ một màu xanh đơn điệu"): Những ấn tượng chung ban đầu về thiên nhiên Cà Mau.
• Phần 2 (tiếp đến "Khói sóng ban mai"): Đặc tả kênh, rạch Cà Mau và con sông Năm Căn rộng lớn, hùng vĩ.
• Phần 3 (đoạn còn lại): Đặc tả cảnh chợ Năm Căn đông vui, trù phú và nhiều màu sắc độc đáo.

NỘI DUNG [edit]

1. Cảm nhận chung về cảnh quan thiên nhiên vùng sông nước Cà Mau

• Vùng đất Cà Mau có kênh rạch, sông ngòi chằng chịt : "... sông ngòi, kênh rạch càng bủa giăng chi chít như mạng nhện."
• Ngập tràn trong sắc xanh của trời, của nước và của cây cỏ : "Trên thì trời xanh, dưới thì nước xanh, chung quanh mình cũng chỉ toàn một sắc xanh cây lá."
  
• Âm thanh rì rào của gió rừng, sóng biển : "Tiếng rì rào bất tận của những khu rừng xanh bốn mùa" , "tiếng sóng rì rào của từ biển Đông và vịnh Thái Lan".
• Hơi muối biển.

→ Tác giả đã tập trung miêu tả khung cảnh thiên nhiên qua sự cảm nhận của thị giác và thính giác, đặc biệt là cảm giác về màu xanh bao trùm và tiếng rì rào bất tận của rừng cây, của sóng và gió. Cảm nhận ấy là ấn tượng choáng ngợp về không gian rộng lớn mênh mông và khi mới tiếp xúc thì dễ có cảm giác về sự đơn điệu, triền miên.

           - Phối hợp tả xen với kể.

           - Sử dụng các từ ngữ có tính cường điệu (kênh rạch bủa giăng chi chít, trên thì, dưới thì, cũng chỉ,...) và các tính từ chỉ màu sắc và trạng thái cảm giác (xanh, mòn mỏi, lặng lẽ,...).

           - Sử dụng lối liệt kê : "Trên thì trời xanh, dưới thì nước xanh, chung quanh mình cũng chỉ toàn một sắc xanh cây lá."

           - Sử dụng điệp từ : "thì", "rì rào", "xanh",...

Các biện pháp nghệ thuật góp phần thể hiện rõ ấn tượng rộng lớn, tràn ngập sắc xanh, rì rào thanh âm và có phần đơn điệu của cảnh quan thiên nhiên Cà Mau.

2. Khung cảnh dòng sông và kênh rạch

• Cách đặt tên cho từng dòng sông, từng con rạch rất gần gũi, giản đơn:

           - Cách đặt tên cho các vùng đất, con sông "không phải bằng những danh từ mĩ lệ, mà cứ theo đặc điểm riêng biệt của nó mà gọi thành tên" : rạch Mái Giầm (vì hai bên bờ rạch mọc toàn những cây mái giầm), kênh Bọ Mắt (vì ở đó tụ tập rất nhiều bọ mắt), kênh Ba Khía (vì ở đó hai bên bờ tập trung toàn những con ba khía).

           - Cách đặt tên như vậy cho thấy thiên nhiên ở đây còn rất tự nhiên, hoang dã, phong phú và con người sống rất gần với thiên nhiên, giản dị, chất phác.

• Sự rộng lớn, hùng vĩ của sông Năm Căn và rừng đước hai bên bờ sông :

           - "Nước đổ ầm ầm ra biển ngày đêm như thác".

           - "Con sông rộng hơn ngàn thước".

           - "Cá nước bơi hàng đàn đen trũi nhô lên hụp xuống như người bơi ếch giữa những đầu sóng trắng."

           - "Rừng đước dựng lên cao ngất như hai dãy trường thành vô tận."  Màu xanh của rừng đước được diễn tả với ba mức độ sắc thái : màu xanh lá mạ, màu xanh rêu, màu xanh chai lọ. Những sắc thái ấy chỉ cùng một màu xanh đã miêu tả các lớp cây đước từ non đến già.

• Con người ngắm cảnh theo hành trình của thuyền, đó là một trải nghiệm thú vị :

           - "Thoát qua" : con thuyền vượt qua một nơi khó khăn, nguy hiểm.

           - "Đổ ra" : diễn tả con thuyền từ con kênh nhỏ ra dòng sông lớn.

           - "Xuôi về" : diễn tả con thuyền nhẹ nhàng xuôi theo dòng nước ở nơi dòng sông êm ả.

Tác giả sử dụng rất chính xác và tinh tế các động từ nhằm diễn tả trạng thái của con thuyền trong mỗi khung cảnh.

3. Cảnh chợ Năm Căn

Sự đông vui, trù phú, đa dạng và độc đáo của chợ Năm Căn được thể hiện ở các chi tiết: 

• Sự tấp nập, đông vui, trù phú được thể hiện qua khung cảnh rộng lớn, tấp nập, hàng hóa phong phú, thuyền bè san sát: túp lều lá thô sơ, những ngôi nhà gạch hai tầng, những đống gỗ cao như núi, những cột đáy, thuyền chào, thuyền lưới, những bến phà nhộn nhịp, những lò than hầm gỗ đước, những ngôi nhà bè ban đêm,...
• Sự độc đáo của chợ Năm Căn thể hiện ở chỗ chợ họp ngay trên sông nước với những nhà bè như những khu phố nổi và những con thuyền bán hàng len lỏi mọi nơi, có thể mua mọi thứ mà không cần bước ra khỏi thuyền.
• Sự đa dạng về màu sắc, trang phục, tiếng nói của người bán hàng thuộc nhiều dân tộc : người Hoa, người Miên, người Chà Châu Giang,...

ĐẶC SẮC NGHỆ THUẬT - Ý NGHĨA TÁC PHẨM [edit]

1. Đặc sắc nghệ thuật

• Ngôi kể thứ nhất, người kể chuyện xưng "tôi". Đây là vị trí rất thuận lợi cho việc quan sát và miêu tả trực tiếp bằng con mắt của người trong cuộc. 
• Trình tự miêu tả từ khái quát đến cụ thể: bắt đầu từ cảm nhận chung về thiên nhiên sông nước Cà Mau, tác giả đi đến những nét đặc tả kênh rạch, sông suối và chợ Năm Căn.
• Nghệ thuật miêu tả, đặc tả tài tình đã tái hiện một cách sinh động, chân thật và giàu cảm xúc. 
• Từ ngữ giàu hình ảnh, gợi cảm và tinh tế.
• Giọng văn lôi cuốn, hấp dẫn.

2. Ý nghĩa tác phẩm

• Cảnh sông nước Cà Mau có vẻ đẹp rộng lớn, hùng vĩ, đầy sức sống hoang dã. Chợ Năm Căn là hình ảnh cuộc sống tấp nập, trù phú, độc đáo ở vùng đất tận cùng phía Nam Tổ quốc.
• Bức tranh thiên nhiên và cuộc sống ở vùng Cà Mau hiện lên vừa cụ thể, tường tận, vừa bao quát, vừa hấp dẫn lôi cuốn thông qua tình yêu đất nước sâu sắc và vốn hiểu biết phong phú của tác giả.