Đầu buổi thực tập: Kiểm tra số lượng và tình trạng các dụng cụ được giao trước khi sử dụng và báo cáo với giảng viên hướng dẫn nếu cần Show
Mỗi sinh viên tự trang bị các dụng cụ cá nhân sau: Áo blouse, găng tay, khẩu trang, kính bảo hộ, quả bóp cao su, thìa cân inox (spatula inox), giấy cân, kéo, khăn vải sạch, khăn giấy. Nếu vi phạm nội quy, sinh viên có thể phải chịu một trong các hình thức xử lý kỷ luật như nhắc nhở, trừ điểm, cảnh cáo, cấm thi,... tùy theo hình thức và mức độ vi phạm. Phần 1: Lý thuyết thực hànhBài 1: CÁC QUY ĐỊNH CHUNG VỀ THỰC HÀNH........................................
HÓA DƯỢC Bài 2. MỘT SỐ DỤNG CỤ THÔNG DỤNG TRONG PHÒNG THÍ NGHIỆMTRONG PHÒNG THÍ NGHIỆM HÓA DƯỢC
Các dụng cụ này thường xuyên tiếp xúc với các tác nhân hóa học, vật lý nên thường được làm từ vật liệu có tính chống chịu tốt, tuổi thọ cao, độ bền tối ưu, an toàn với người sử dụng. Vật liệu chủ yếu để sản xuất dụng cụ thường là thủy tinh borosilicate, thạch anh hoặc sillic oxyd nấu chảy do tính bền vững và hệ số giãn nở thấp, có khả năng chịu được hầu hết các loại hóa chất, dung dịch ăn mòn mạnh ở nhiệt độ cao. Dựa trên công du ̣ng, có thể chia du ̣ng cu ̣ thủy tinh thành 3 loa ̣i:
1.1. Ống nghiê ̣m Ống nghiệm thủy tinh có hình trụ, tiết diện tròn, dùng để thực hiện các phản ứng hóa học với lượng nhỏ. Bên cạnh đó, ống nghiệm còn được dùng để đựng các dung dịch lấy mẫu, hứng các phân đoạn trong sắc ký lỏng, so màu,..., có thể tái sử dụng nhiều lần. Khi cần có thể được đạy bằng bông chuyên dụng không thấm nước, silicon, nắp nhôm hoặc inox. Ống nghiệm thủy tinh có 2 loại, có nắp và không có nắp. 1.1. Cốc thủy tinh Cốc thủy tinh thường làm bằng thủy tinh chi ̣u nhiê ̣t, được sử dụng để chứa dung dịch, đong dung dịch trong trong các thí nghiệm không cần độ chính xác cao, đun nóng chất lỏng, hòa tan chất rắn trong dung môi,... Cốc thủy tinh được chia thành 2 loại: có mỏ và không có mỏ. 1.1. Bình nón Bình nón còn có tên gọi khác là bình tam giác, bình erlen. Bình nón có thành mỏng đều, đáy bằng, miê ̣ng he ̣p, đun đươ ̣c như cốc thủy tinh. Bình nón có đặc điểm: lắc quay tròn dễ nên trô ̣n hóa chất nhanh, dùng đũa thủy tinh lấy đươ ̣c kết tủa ở đáy, miê ̣ng he ̣p nên ha ̣n chế sự bay hơi và hạn chế dung dịch bị bắn ra ngoài. Bình nón chủ yếu dùng để chuẩn đô ̣, bên cạnh đó còn được sử dụng để chứa dung dịch, chứa mẫu, dùng để pha hóa chất, hòa tan mẫu, các thí nghiệm có tác động của nhiệt độ, thí nghiệm tách các chất hữu cơ và vô cơ. Bình nón có nhiều loại và thể tích khác nhau, được chia làm nhiều loại: cổ nhám (cổ mài), cổ hẹp, cổ rộng, có vòi 1.1. Một số dụng cụ thủy tinh không chia độ khác
1.2. Buret Buret là dụng cụ với chất liệu thủy tinh có độ bền cao, thang chia vạch dễ đọc, được sử dụng để chuẩn độ hoặc lấy chính xác một thể tích dung dịch nhỏ. Độ chính xác thường tới 0,1ml, vạch số 0 ở phía trên. Buret dùng để chuẩn độ có dung tích 25ml và 50ml. Khóa nhựa PTFE dễ điều chỉnh hơn khóa thủy tinh. Đổ chất lỏng vào buret phải dùng phễu cuống ngắn không chạm tới vạch số không. Sau đó mở khoá để dung dịch chảy xuống chiếm đầy bộ phận buret nằm dưới khoá đến tận đầu cùng của ống. Chú ý không để bọt khí ở phần chảy ra của buret. Chỉ được đưa buret về điểm 0, khi trong ống không còn bọt khí. Bên dưới Buret phải luôn đặt dụng cụ để hứng dung dịch. Để đọc thể tích trên buret chính xác, thường đặt phía sau buret một mảnh gấy trắng, nửa dưới bôi đen làm màn ảnh. Do phản xạ ánh sáng, mặt khum sẽ hoá đen và đọc được rõ. Dùng xong phải rửa sạch buret, tráng bằng nước cất, cặp vào giá, quay đầu hở xuống. Lấy khoá nhám ra, bọc giấy lọc rồi đặt lại khoá vào buret. 1.2. Pipet Pipet dùng để hút và phân phối mô ̣t lươ ̣ng chính xác dung dịch chất lỏng, hóa chất từ nơi này sang nơi khác. 3 loại pipet cơ bản là pipet thủy tinh, pipet nhựa và micropipet. Pipet thủy tinh còn được chia ra làm nhiều loại khác nhau, phụ thuộc vào thể tích, hình dạng chẳng hạn như: loại pipet có dung tích cố định (pipet bầu 1 vạch, 2 vạch), loại chia độ (pipet thẳng), pipet Pasteur,... Thường được sử dụng kèm với quả bóp cao su hoặc dụng cụ hút tiền pipet (propipette). Cách sử dụng pipet thủy tinh: Muốn lấy chất lỏng vào pipet phải dùng quả bóp cao su để tạo ra sự chênh lệch áp suất. Tay trái cầm pipet, chú ý ngón trỏ của tay trái để gần miệng trên pipet có thể sẵn sàng bịt lại khi lấy chất lỏng. Đặt đầu hở quả bóp cao su vào miệng pipet. Nhúng pipet vào chất lỏng và thả lỏng từ từ tay phải để chất lỏng vào pipet cho tới quá ngấn trên của pipet một chút. Dùng ngón trỏ tay trái bịt lại. Nhấc pipet lên khỏi bề mặt chất lỏng, dùng giấy lau khô chất lỏng bên ngoài pipet. Sau đó nâng ngấn trên của pipet lên ngang mắt, hé mở ngón trỏ cho chất lỏng chảy từ từ từng giọt cho tới khi vòm khum khớp với ngấn chia độ. Đưa pipet qua bình đựng, mở ngón trỏ cho chất lỏng chảy vào bình. Nếu pipet có ngấn ở phía dưới thì dùng ngón trỏ điều chỉnh cho khum chất lỏng còn lại khớp với ngấn dưới pipet. Nếu pipet không có ngấn dưới thì để cho chất lỏng chảy hết, không được thổi phần chất lỏng còn dính lại ở đầu cuối pipet. Micropipet được chia làm nhiều loại đơn kênh hoặc đa kênh, cơ hoặc điện tử,... chỉ lấy được một thể tích dung dịch cố định hoặc có thể lấy được nhiều thể tích trong một khoảng nhất định. Micropipet được sử dụng với đầu côn tương ứng, thường là 0,2 - 2μl; 0,5 - 10μl; 2 - 20μl; 20 - 200μl; 100 - 1000μl.
1.3. Ống sinh hàn Ống sinh hàn dùng để làm lạnh và ngưng tụ hơi dung môi trong các phản ứng hóa học có gia nhiệt. Dụng cụ này được cấu tạo gồm 2 ống:
Các loại ống sinh hàn phổ biến là sinh hàn thẳng, sinh hàn bầu và sinh hàn xoắn với hiệu quả ngưng tụ tăng dần. Chất lỏng dùng để làm lạnh sẽ được dẫn vào khoang bên trong ống sinh hàn từ vòi phía dưới và chảy ra tại vòi phía trên. Luồng hơi nóng bốc lên trong ống sẽ được làm lạnh, ngưng tụ lại rồi rơi ngược xuống bình đun hoặc được hứng vào một vật chứa khác ở đầu kia của ống sinh hàn. Những lưu ý khi sử dụng ống sinh hàn:
loại bỏ lớp oxyd này bằng cách đổ hết nước ra khỏi ống sau đó thêm acid chlohidric nồng độ 15% vào bên trong và rửa lại bằng nước sạch. 1.3. Nhiệt kế Có nhiều loại dụng cụ để đo nhiệt độ: nhiệt kế lỏng, nhiệt kế điện trở, piromet nhiệt điện, piromet quang học,... Nhiệt kế lỏng là nhiệt kế có chứa chất lỏng, thường là rượu màu, thuỷ ngân, toluen, pentan,... Nhiệt kế chứa pentan đo nhiệt độ thấp đến -220 0 C. Nhiệt kế thuỷ ngân đo đến nhiệt độ cao nhất là 550 0 C,... Khi đo nhiệt độ một chất lỏng, nhúng ngập bầu chất lỏng của nhiệt kế vào chất lỏng, không để bầu áp sát vào thành bình. Theo dõi đến khi cột chất lỏng không thay đổi nữa mới đọc kết quả. Khi đọc kết quả, để mắt ngang với mực chất lỏng. Sử dụng nhiệt kế phải cẩn thận, tránh va chạm mạnh, rơi vỡ, không để nhiệt kế thay đổi nhiệt độ đột ngột. Không được đo nhiệt độ cao quá nhiệt độ cho phép của nhiệt kế, sẽ làm nhiệt kế nứt vỡ. Cần đặc biệt lưu ý thuỷ ngân và hơi thuỷ ngân rất độc, nếu không may nhiệt kế vỡ, dùng mảnh giấy thu gom những hạt thuỷ ngân vào lọ, không được nhặt bằng tay, khử thuỷ ngân còn sót bằng bột lưu huỳnh, hoặc tạo hỗn hống với kẽm đồng thời làm thay đổi không khí trong phòng bằng cách mở cửa, bật quạt thông gió,... 1.3. Bình sắc ký lớp mỏng Bình sắc ký lớp mỏng được làm bằng thủy tinh dày, hình trụ, thành phẳng, đáy hình tròn hoặc chữ nhật, có thể chia rãnh hoặc không, có nắp để đạy kín. Bình được dùng để đựng dung môi trong phương pháp sắc lớp mỏng. Nên chọn bình có kích thước và hình dạng phù hợp với bản mỏng. Không di chuyển hoặc làm rung động bình trong lúc sử dụng.
1.3. Bình lắng gạn Bình lắng gạn hay còn gọi là bình chiết, phễu chiết, phễu tách, được dùng để chiết tách các chất có độ tan khác nhau trong hai dung môi không đồng tan.. Bình có dạng hình nón, bầu ở phần trên và suông nhọn đều như dạng phễu về phần cuối. Cuối bầu phễu được ngăn cách với đuôi phễu bằng một nút khoá hay còn được gọi là van phễu. Nút khoá thường được sản xuất bằng chất liệu thuỷ tinh hoặc nhựa PTFE. Đầu bình thường được làm nhám và có nút đạy. Chất liệu thông thường là thuỷ tinh, cũng có khi bằng nhựa. Rủi ro khi sử dụng bình lắng gạn là tích tụ áp suất. Điều này thường xảy ra khi dung môi trong bình dễ bay hơi, khi trộn các dung dịch gây phản ứng hoá khí hoặc tính chất vật lý bị thay đổi. Để xử lý vấn đề này, người dùng thường xuyên mở thông bình, hạn chế để đầu phễu xúc với da khi mở ra. 1.3. Phễu lọc thủy tinh xốp Phễu thủy tinh xốp được dùng để tách riêng các phần tử rắn ra khỏi hỗn hợp với dịch lỏng, đặc biệt là đối với các chất có tính oxy hóa – khử, có thể ăn mòn và phá hủy giấy lọc. Lỗ xốp của màng lọc có nhiều kích thước khác nhau, từ 2,5- 500 μm, phù hợp với các phần tử cần lọc. Vì các phần tử rắn có thể tích tụ trong lỗ xốp của màng nên sau khi sử dụng cần vệ sinh phễu sạch sẽ để tránh nhiễm chéo hóa chất. |
