 Show TS.BS Đinh Vinh Quang - Trưởng khoa Nội thần kinh, Bệnh viện Nhân dân 115 NỘI DUNG BUỔI TƯ VẤN Tiếp theo kỳ trước: Mất ngủ vì sao? 9. Nhiều người nghĩ rằng các thuốc điều trị mất ngủ điều chế từ thảo dược sẽ an toàn hơn là thuốc điều chế từ chất hóa học. BS có ý kiến thế nào về việc này ạ ? Trong tâm lý của người dân châu Á nói chung và đặc biệt ở Việt Nam nói riêng thì chúng ta luôn có tâm lý khi dùng thuốc đông y như thuốc Nam hay thuốc Bắc thì có cảm giác an toàn hơn, ít tác dụng phụ hơn là thuốc Tây. Nhưng những dược phẩm này đều là một loại thuốc được xếp vào nhóm thuốc an thần và được chia thành nhóm Đông dược hoặc Tây dược. Về nguyên tắc, tất cả những hóa chất làm thành thuốc đều có tác dụng chính, cũng như các tác dụng phụ ngoài ý muốn. Vì vậy, khi bệnh nhân sử dụng bất kỳ thuốc nào như thực phẩm chức năng hay thảo dược đều phải cẩn trọng và tham khảo ý kiến của bác sĩ trước khi sử dụng. 10. Theo BS, một người bị mất ngủ ban đêm có nên ngủ trưa không? Các chuyên gia thường khuyên rằng, nếu đêm trước chúng ta mất ngủ thì chúng ta không nên ngủ bù vào ngày hôm sau. Nếu chúng ta cố gắng ngủ bù sẽ làm ảnh hưởng đến giấc ngủ của đêm hôm sau. Do đó, nếu chúng ta đã bị mất ngủ vào đêm hôm trước cũng không nên ngủ bù vào trưa hôm sau. Các nghiên cứu đã chỉ ra rằng, nếu bạn bị mất ngủ, hãy tập thói quen đi ngủ và thức dậy vào một giờ nhất định, hạn chế việc ngủ trưa hoặc chỉ ngủ ngắn khoảng 15-20 phút vào buổi trưa. 11. Một số người khi đi du lịch hay về thăm quê, họ bị mất ngủ do “lạ nhà” hoặc lệch múi giờ. Có cách nào cải thiện tình trạng này không ạ? Có cần uống thuốc không thưa BS? Những tình huống mất ngủ như thế này rất thường gặp. Do đồng hồ sinh học của cơ thể điều chỉnh theo chế độ ngày và đêm theo giấc ngủ của, vì vậy, chúng ta đi từ múi giờ này qua múi giờ khác thì giờ sinh học của chúng ta đã thay đổi và gây ra tình trạng rối loạn giấc ngủ. Nhưng sự rối loạn này cũng sẽ được ổn định sau một thời gian ngắn. Vì vậy, người bệnh cũng không nên quá lo lắng về vấn đề này. Tình trạng rối loạn giấc ngủ này, đa số các trường hợp cũng không cần dùng đến những dược phẩm để điều trị. 12. Nhờ BS hướng dẫn những cách không dùng thuốc giúp dễ đi vào giấc ngủ? Dưới đây là các biện pháp tạo điều kiện cho giấc ngủ đến dễ dàng hơn mà không cần dùng thuốc điều trị rối loạn giấc ngủ: Thư giãn tâm lý: Đối với người khỏe mạnh, bình thường thì nếu thỉnh thoảng bị mất ngủ và không ngủ đủ 7- 8 giờ mỗi đêm thì sức khỏe cũng sẽ không bị ảnh hưởng gì. Vì vậy, chúng ta không nên quá lo lắng khi bị như vậy. Những bệnh nhân bị mất ngủ kéo dài thường rất sợ buổi tối, vì họ nghĩ rằng có thể sẽ không ngủ được, và càng lo sợ về tình trạng bệnh thì giấc ngủ càng khó đến. Nếu trong ngày còn những vấn đề chưa giải quyết xong thì cũng tạm gác lại, không nên vừa nằm ngủ vừa nghĩ cách giải quyết những vấn đề đó. Nếu chưa ngủ được sau 5 - 10 phút nằm trên giường, nên đứng dậy và làm một điều gì đó. Vệ sinh giấc ngủ: - Không sử dụng các chất kích thích (cà phê, trà, thuốc lá, rượu...) vào buổi chiều. - Tránh ngủ nhiều vào ban ngày. - Tập thể dục buổi sáng đều đặn. Tập những bài thể dục nhẹ nhàng có tính chất thư giãn trước khi ngủ. - Tránh những kích thích làm khó ngủ như nghe nhạc quá to, đọc sách quá hay và cuốn hút, xem những phim đòi hỏi phải chú ý cao theo dõi sát sao... - Trước khi đi ngủ khoảng 20 phút, nên tắm nước ấm. - Tránh những bữa ăn quá thịnh soạn hay ăn quá nó gây khó tiêu trước khi đi ngủ. - Phòng ngủ cần thoáng khí, ít ánh sáng, không quá nóng hay quá lạnh. - Thức dậy đúng giờ mỗi ngày. - Dù có bị mất ngủ cũng chỉ nên nằm trên giường với thời gian bằng thời gian ngủ bình thường trước khi bị mất ngủ. - Một số trường hợp thay đổi giường và phòng khác là cần thiết. - Sự thỏa mãn về tình dục sẽ đẩy mạnh giấc ngủ ở nam nhiều hơn nữ. - Cần bổ sung trong chế độ ăn cho những người bị mất ngủ các chất như Melatonin và L- tryptophan. Melatonin là một hormone nội sinh được sản xuất bởi tuyến tùng và nó giúp điều hòa giấc ngủ. Rối loạn giấc ngủ kéo dài có thể trở thành bệnh mạn tính sẽ ảnh hưởng đến sức khỏe cho người bệnh. Khi bị mất ngủ dài ngày người bệnh nên đi khám để được hướng dẫn và điều trị thích hợp, nhằm cải thiện tình trạng giấc ngủ nói riêng và phục hồi sức khỏe nói chung. Máy đa ký giấc ngủ sẽ giúp phát hiện bệnh gì, khi nào bệnh nhân cần dùng tới máy này? Đo đa ký giấc ngủ là một thuật ngữ y khoa chỉ một phương pháp đo đạc các hoạt động của cơ thể khi ngủ. Các hoạt động này được ghi lại bằng các điện cực và tín hiệu sẽ truyền đến máy tính, sau đó bác sĩ sẽ đọc đa ký giấc ngủ và cho kết quả. Đo đa ký giấc ngủ giúp chẩn đoán và xác định các rối loạn giấc ngủ như: - Ngưng thở lúc ngủ do thần kinh hoặc hô hấp - Ngủ rũ - Mất ngủ - Hội chứng chân không yên - Các rối loạn liên quan giấc ngủ như ác mộng - Chuyển động chi (chân, tay) có chu kỳ Những đối tượng nên thực hiện đo đa ký giấc ngủ: - Người bị béo phì, ngủ ngáy, mất ngủ không rõ nguyên nhân. - Người sử dụng bia rượu nhiều - Người mắc các bệnh lý Tai - mũi - họng kéo dài, tái phát nhiều lần - Người mắc các bệnh lý tăng huyết áp, suy tim, đái tháo đường,… nhưng bệnh khó kiểm soát. Đa số các cơ sở y tế hiện nay chưa được trang bị máy này. Vì vậy, những bệnh viện, những cơ sở y tế nào tập trung đến điều trị rối loạn giấc ngủ của người bệnh thì mới điều trị máy đa ký giấc ngủ. Những chia sẻ của TS.BS Đinh Vinh Quang - khoa Nội thần kinh, Bệnh viện Nhân dân 115, đã giúp bạn đọc nhận biết các nguyên nhân gây mất ngủ ở người trẻ, người già, mất ngủ nên điều trị như thế nào. Thay mặt bạn đọc, xin chân thành cảm ơn bác sĩ!.
Chương trình được phối hợp thực hiện bởi
Giấc ngủ đóng vai trò rất quan trọng đối với cơ thể. Bởi nó giúp cơ thể nghỉ ngơi và phục hồi năng lượng. Giấc ngủ được xem là chất lượng khi đáp ứng một số yêu cầu cơ bản sau: đủ giờ, đủ sâu, cảm thấy khoẻ khoắn khi thức dậy. Khi bị mất ngủ, rất nhiều người sử dụng thuốc ngủ vô tội vạ; không hiểu hết các tác dụng phụ của thuốc. Từ đó dẫn đến tình trạng lệ thuộc thậm chí là nghiện thuốc. Hãy cùng YouMed tìm hiểu về thuốc ngủ cũng như những công dụng và lưu ý khi sử dụng loại thuốc này. Tổng quan về giấc ngủMất ngủ được định nghĩa là khó khăn vào giấc ngủ, ngủ chập chờn hoặc thức dậy quá sớm mà không thể quay trở lại giấc ngủ. Nói chung, giấc ngủ của họ kém chất lượng. Giấc ngủ kém gây khó khăn cho hoạt động vào ban ngày. Mất ngủ không được xác định bởi số giờ ngủ vì số giờ ngủ thay đổi từ người này sang người khác. Trong nhiều trường hợp, mất ngủ xảy ra do một vấn đề khác. Chẳng hạn như stress, lo âu, trầm cảm, cơn đau hoặc một tình trạng y khoa. Trong những trường hợp này, điều trị vấn đề tiềm ẩn có thể giúp cải thiện giấc ngủ. Trong nhiều trường hợp khác, nguyên nhân gây mất ngủ không rõ ràng. Thậm chí chứng mất ngủ không trở nên tốt hơn khi vấn đề cùng tồn tại được điều trị. Do đó, mất ngủ cần phải được giải quyết cụ thể. Hầu hết các bác sĩ lâm sàng chọn loại thuốc nào sẽ dựa trên loại mất ngủ của bạn (nghĩa là khó vào giấc ngủ hoặc vẫn vào được giấc ngủ nhưng chập chờn không sâu giấc). Hãy cùng tìm hiểu các nhóm thuốc hỗ trợ giấc ngủ sau đây. Nhóm thuốc an thần – gây ngủThuốc hỗ trợ giấc ngủ có thể được khuyến nghị nếu liệu pháp hành vi không giúp ích. Và chứng mất ngủ cản trở khả năng hoạt động vào ban ngày. Người dùng cần phải tham khảo ý kiến của bác sĩ về thuốc ngủ. Đồng thời, bạn cũng cần cân nhắc các lợi ích (ví dụ, các triệu chứng và chức năng ban ngày được cải thiện) so với các rủi ro (ví dụ: tác dụng phụ và nghiện) và gánh nặng (ví dụ: chi phí và nỗ lực). Thuốc an thần – gây ngủ hoạt động trên não khiến bạn cảm thấy buồn ngủ. Sự khác biệt chính giữa các loại thuốc trong nhóm này chính là thời gian bắt đầu tác dụng và tác dụng kéo dài bao lâu. Sau đây là những nhóm thuốc an thần hỗ trợ giấc ngủ thường được các bác sĩ chỉ định. Nhóm Benzodiazepin (BZD)Đây là một loại thuốc lâu đời giúp an thần, giãn cơ và có thể làm giảm mức độ lo lắng. Các thuốc điều trị mất ngủ trong nhóm này thường được sử dụng bao gồm quazepam, triazolam, estazolam, temazepam, flurazepam và lorazepam. Những người sử dụng nhóm này nên thận trọng vì nó có thể buồn ngủ vào buổi sáng. Điều này có thể ảnh hưởng đến an toàn khi lái xe, hiệu suất công việc và khả năng đưa ra quyết định. Ngoài ra, không dùng thuốc benzodiazepin với rượu hoặc thuốc an thần khác. Đặc biệt không dùng nhiều hơn khuyến cáo của bác sĩ vì có khả năng gây nghiện. Các thuốc benzodiazepin thường chỉ được khuyến cáo sử dụng trong thời gian ngắn.
Nhóm Non – benzodiazepin (non – BZD)Đây cũng là một nhóm có phần giống với các loại thuốc benzodiazepin. Những loại thuốc này có thể có ít tác dụng phụ hơn so với các thuốc benzodiazepin. Bởi vì chúng tác động nhiều hơn ở trung tâm ngủ của não và ít tác dụng hơn trên các khu vực khác của não. Thời gian tác động có nó ngắn hơn BZD. Vì vậy ít gây buồn ngủ hay ngầy ngật vào buổi sáng. Non – benzodiazepines được sử dụng để điều trị chứng mất ngủ bao gồm zaleplon, eszopiclone, zolpidem và zolpidem phóng thích kéo dài. Lưu ý: người dùng không dùng chung các loại thuốc này với rượu hoặc thuốc an thần khác. Và không dùng nhiều hơn liều thuốc mà bác sĩ khuyến cáo. Thận trọng khi sử dụngNhóm Thuốc an thần – gây ngủ nên được sử dụng cẩn thận và một số trường hợp nhất định không nên sử dụng chúng:
Tác dụng phụMột số hành vi bất thường như ăn uống, lái xe hoặc quan hệ tình dục sau khi đi ngủ (mộng du) đã được báo cáo sau khi dùng nhóm thuốc này. Đặc biệt là nhóm Non BZD. Bạn có thể không nhớ về hành vi này. Mặc dù điều này không phải lúc nào cũng dẫn đến tác hại. Nhưng đôi khi nó có thể gây thương tích cho bạn hoặc người khác nếu bạn làm điều gì đó không an toàn trong giấc ngủ. Người dùng còn có nguy cơ gia tăng những hành vi bất thường này nếu uống thuốc ngủ sau khi uống rượu hoặc dùng chung với thuốc giảm đau gây nghiện. Nếu có loại tác dụng phụ này, hãy ngừng dùng thuốc ngay lập tức và báo cho bác sĩ. Đôi khi, người dùng còn cảm thấy ngầy ngật buồn ngủ làm giảm khả năng làm việc hoặc lái xe vào buổi sáng. Hoặc tệ hơn là các phản ứng dị ứng nghiêm trọng (như sốc phản vệ và phù mạch) hiếm khi được báo cáo, đôi khi sau liều đầu tiên. Cuối cùng, người dùng hoàn toàn có nguy cơ nghiện thuốc ngủ, uống quá liều và dẫn đến nguy hiểm.
Các nhóm thuốc điều trị mất ngủ khácRamelteonĐây là một loại thuốc được phê duyệt điều trị mất ngủ. Nó hoạt động theo cơ chế khác với nhóm BZD. Đó là hệ thống melatonin (ở BZD là hệ thống GABA) . Lợi ích của nó hơn so với những nhóm khác là nó không có khả năng gây buồn ngủ buổi sáng. Các tác dụng phụ phổ biến nhất của ramelteon là đau đầu, buồn ngủ và đau họng, mặc dù những vấn đề này xảy ra ở ít hơn 1 phần trăm bệnh nhân. Bạn không nên dùng ramelteon nếu bạn bị bệnh gan hoặc dùng fluvoxamine (Luvox). Ramelteon có sẵn ở Hoa Kỳ, nhưng không phải ở Châu Âu. SuvorexantĐây là một loại thuốc theo toa đã được Cơ quan Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm Hoa Kỳ (FDA) phê duyệt vào năm 2014 cho chứng mất ngủ. Nó hoạt động bằng cách ngăn chặn một hóa chất não gọi là orexin. Bình thường, orexin giúp bạn tỉnh táo. Tác dụng phụ phổ biến nhất của là buồn ngủ vào ngày hôm sau. Người dùng nên thận trọng vì buồn ngủ vào buổi sáng có thể ảnh hưởng đến an toàn lái xe, hiệu suất công việc và ra quyết định. Nó cũng nên được sử dụng thận trọng ở những người bị ngưng thở khi ngủ do tắc nghẽn, vì nó có thể gây ra vấn đề về hô hấp trong khi ngủ. Thuốc chống trầm cảmLiều rất thấp doxepin, một loại thuốc chống trầm cảm, có thể được sử dụng như một phương pháp điều trị chứng mất ngủ. Công thức của doxepin cho chứng mất ngủ được gọi là Silenor. Thuốc này có thể hữu ích nhất cho bệnh nhân khó ngủ. Các tác dụng phụ phổ biến nhất của nó là buồn ngủ vào ngày hôm sau, khô miệng và khô mắt. Các thuốc chống trầm cảm khác không được chấp thuận để điều trị chứng mất ngủ. Mặc dù đôi khi chúng được sử dụng vì tạo ra cảm giác êm dịu, an thần. Tuy nhiên, nếu mất ngủ của bạn là do nguyên nhân trầm cảm. Thì bạn phải điều trị trầm cảm từ đó giấc ngủ mới được cải thiện. Thuốc kháng histamineCác loại thuốc hỗ trợ giấc ngủ không kê đơn có chứa chất kháng histamine. Ví dụ như thuốc chống dị ứng. Thuốc kháng histamine có thể gây buồn ngủ vào ban ngày và các tác dụng phụ khác, chẳng hạn như khô miệng, mờ mắt và khó làm trống bàng quang. MelatoninĐây là một loại hormone thường được sản xuất bởi tuyến tùng trong não. Melatonin dường như không hữu ích ở hầu hết những người bị mất ngủ, ngoại trừ ở những người mắc hội chứng giai đoạn ngủ muộn. Melatonin dường như an toàn khi được sử dụng dưới ba tháng. Tuy nhiên, melatonin được bán trên thị trường như một chất bổ sung chế độ ăn uống. Các thành phần, liều lượng và độ tinh khiết của các chất bổ sung chế độ ăn uống không được quy định. Hiện nay tại Việt Nam, các sản phẩm hỗ trợ giấc ngủ được bán tràn lan. Người dùng hầu hết tự điều trị mà không theo chỉ dẫn của bác sĩ. Điều này có thể làm tình trạng của bạn càng mãn tính hơn và thậm chí gây nghiện thuốc. Khó khăn hơn cho điều trị sau này. Do đó, nếu cần điều trị chứng mất ngủ, bạn nên tham khảo đi khám để được các bác sĩ tư vấn và chỉnh định thuốc hợp lý. |
