Sự lấn át của sách dịch ở mảng văn học thiếu nhi trong những năm qua đang khiến cho văn học dành cho lứa tuổi này ở trong nước bị lép vế. Mặc dù gần đây, đã có không ít các cuộc thi, giải thưởng dành riêng cho văn học thiếu nhi nhưng sách văn học dành cho thiếu nhi vẫn thưa vắng tác giả mới, chưa có nhiều tác phẩm hay chạm tới tâm hồn các bạn nhỏ. Show Việc các nhà sách ồ ạt dịch và phát hành sách thiếu nhi nước ngoài để đáp ứng cho nhu cầu đọc của trẻ em Việt Nam, dẫn đến thị trường sách ngoại lấn át sách nội cho thấy, tình trạng văn học thiếu nhi ngày càng “khát” các tác phẩm hay. Mặc dù đa phần tác phẩm văn học thiếu nhi dịch của nước ngoài đều có giá trị nghệ thuật và tính giáo dục, hấp dẫn và phù hợp với lứa tuổi của các em, song thực tế, các cuốn sách dịch đó vẫn mang vẻ đẹp tâm hồn của trẻ nước ngoài, từ đó sẽ khiến trẻ em Việt Nam xa rời chính nơi mà chúng sinh ra và lớn lên.  Chia sẻ về vấn đề này, Nhà thơ Trần Đăng Khoa – Phó Chủ tịch Hội Nhà văn Việt Nam cho biết, điều kiện dành cho văn học thiếu nhi hiện nay còn tốt hơn trước đây. Ngay như Hội Nhà văn Việt Nam bây giờ có Hội đồng Văn học thiếu nhi. Cùng với đó, nhiều cuộc thi được tổ chức. Tuy nhiên những tác phẩm hay thì rất hiếm. Những nhà văn như Nguyễn Nhật Ánh chỉ là hiện tượng. Gần đây có một số tác giả viết cho thiếu nhi gây được tiếng vang như Bình Ca, Trung Sĩ... song vẫn chưa đủ với tiềm năng khai thác văn học thiếu nhi. Cũng theo nhà thơ Trần Đăng Khoa, hiện nay không còn thấy các em thiếu nhi quan tâm sáng tác nữa. Trẻ em hiện nay vẫn có năng khiếu về thơ ca, văn chương nhưng chỉ có điều không có người hướng dẫn. Theo nhà văn Uông Triều, hiện nay, những người viết cho thiếu nhi không nhiều, chủ yếu các nhà văn khai thác đề tài dành cho người trưởng thành. Đa phần các nhà văn nghĩ rằng viết cho thiếu nhi có gì đó hơi dễ hay có cảm giác không tương xứng. Vì thế họ chưa thực sự coi trọng văn học viết cho thiếu nhi. “Có những tác giả viết cho thiếu nhi nhưng sự đầu tư thiếu bài bản, chuyên nghiệp như những nhà văn nước ngoài. Mặc dù hiện nay nhiều thế hệ nhà văn viết cho thiếu nhi, bên cạnh đó Nhà nước cũng khuyến khích để phát triển lĩnh vực này nhưng để tạo ra những tác phẩm có sự ảnh hưởng thì lại không nhiều đang như “đãi cát tìm vàng” - nhà văn Uông Triều chia sẻ. Nâng chất Các tác phẩm thiếu nhi dịch ở nước ngoài thấm đẫm không gian, ứng xử của xã hội phương Tây chứ không phải ở Việt Nam. Việc thiếu sự đầu tư cho văn học thiếu nhi khiến những thứ quen thuộc, bình dị của thôn quê Việt Nam trở nên xa lạ với ác em nhỏ. Theo nhà văn Uông Triều, điều này sẽ dẫn đến cho thiếu nhi gặp phải nguy cơ thiếu hiểu biết về chính nền tảng văn hóa, thiên nhiên... của người Việt. Ngoài ra còn tạo ra sự xa lạ với chính cuộc sống sau này. Đây là sự thiếu hụt rất nghiêm trọng vì lứa tuổi thiếu nhi rất hồn nhiên và dễ bị ảnh hưởng. Có thể nhận thấy, gần đây, văn học thiếu nhi đã rất được quan tâm thông qua các giải thưởng do Hội Nhà văn Việt Nam tổ chức hoặc các tổ chức tài trợ mở ra các cuộc thi lớn để thu hút tác giả, tạo động lực sáng tác cho văn học thiếu nhi. Vẫn theo nhà văn Uông Triều, để khỏa lấp khoảng trống cả về chất và lượng đối với văn học thiếu nhi, cần phải có sự hỗ trợ của các cơ quan Nhà nước, Hội Nhà văn Việt Nam và các nhà xuất bản để thu hút lượng tác giả viết cho thiếu nhi qua các giải thưởng. Cùng với đó, các nhà văn Việt phải thay đổi nhận thức, phải coi văn học thiếu nhi là đề tài quan trọng ảnh hưởng lâu dài đối với các thế hệ trẻ cũng như không hề thua kém các dòng văn học khác. Phải đặt ngang hàng, thậm chí phải vượt trội hơn. Các nhà văn đã viết cho thiếu nhi rồi cần phải tạo ra những tác phẩm hấp dẫn hơn để tạo thành chuỗi, thành bộ tác phẩm có sức ảnh hưởng chứ không đơn thuần là tác phẩm đơn lẻ. Nếu kết hợp được tất cả các điều đó thì văn học thiếu nhi sẽ có sự khởi sắc nhất định. Xưa nay chúng ta vẫn hay nói về vấn đề văn hóa đọc. Trong đó, vấn đề xây dựng văn hóa đọc cho trẻ là vấn đề rất được quan tâm. Nhưng để làm được điều này, để sách thực sự thu hút được các em thì điều quan trọng là những tác phẩm văn học dành cho lứa tuổi các em phải thực sự chất lượng, gây được tiếng vang. LTS: Hè đến, nhu cầu thưởng thức văn học - nghệ thuật của trẻ em tăng mạnh nhưng mảng sách thiếu nhi vẫn còn nghèo nàn, thiếu hấp dẫn. Làm thế nào để khơi dậy cảm hứng sáng tác ra các tác phẩm hay cho độc giả nhỏ tuổi là câu hỏi trăn trở của nhiều cây bút. VietNamNet xin giới thiệu loạt bài viết chia sẻ ý kiến của những nhà văn, chuyên gia giáo dục tâm huyết với văn học thiếu nhi. Văn học cho thiếu nhi là bộ phận không thể thiếu trong dòng chảy của văn học Việt Nam. Nhiều chuyên gia khuyến khích phụ huynh hướng các bạn nhỏ đọc sách văn học. Theo Cục Xuất bản, In và Phát hành, năm 2022, tác phẩm dành cho thiếu nhi chiếm khoảng 13% tổng số sách được xuất bản. Tỷ lệ này cao hơn một số thể loại: Chính trị, pháp luật; Khoa học công nghệ, kinh tế; Văn học... Trong khi đó, theo thông tin từ Đường sách TP.HCM năm 2022, doanh thu sách thiếu nhi đạt hơn 10 tỷ đồng, tăng 236% so với năm 2021. Thực tế hiện nay, sách văn học dành cho thiếu nhi thưa vắng tác giả mới, chưa có nhiều tác phẩm hay chạm tới tâm hồn các bạn nhỏ. Ngoài ra, trong hệ thống phát hành, số sách dịch cho trẻ em đang dần thống trị tại thị trường Việt Nam. Chia sẻ với VietNamNet, nhà thơ Nguyễn Quang Thiều - Chủ tịch Hội Nhà văn Việt Nam, việc tồn tại thực trạng này là bởi chất lượng tác phẩm trong nước chưa cuốn hút và hấp dẫn trẻ em. Một thời, các nhà văn Việt Nam, đặc biệt là những người viết cho thiếu nhi như Thạch Lam, Tô Hoài, Võ Quảng, Nguyễn Đình Thi, Đoàn Giỏi, Phạm Hổ (từng là Chủ tịch Hội đồng Văn học thiếu nhi của Hội Nhà văn Việt Nam), Vũ Tú Nam, Xuân Quỳnh, Nguyễn Nhật Ánh, Trần Đăng Khoa… đã tạo ra một thế giới trong sáng, nhân ái và tràn ngập giấc mơ tươi đẹp, thuần khiết trong tâm hồn trẻ thơ. Những người vẫn bền bỉ sáng tác cho độc giả nhỏ tuổi có thể kể đến là nhà văn Nguyễn Nhật Ánh, Trần Đức Tiến, Kim Hài, nhà thơ Trần Quốc Toàn… Hay vài tác giả có sách bán tốt như Lê Quang Trạng (Cá linh đi học), Phát Dương (100 cửa sổ), Nguyễn Chí Ngoan (Rồi nắng cũng lẻ loi), Nguyên Hương (Những chuyến tàu đi)... Các tác giả “nhí” như: Cao Khải An, Cao Việt Quỳnh, Hạnh Phương... cũng góp mảng màu tươi sáng cho bức tranh về văn học thiếu nhi hiện tại. Dù vậy, Tiến sĩ giáo dục Nguyễn Thuỵ Anh cho rằng, nếu so sánh với nhu cầu độc giả thì lượng người viết cho các em còn rất ít. “Chúng ta chưa kết nối được các tác giả viết cho thiếu nhi với nhau, chưa quan tâm tới dòng văn học này, chỉ coi nó là bên lề của văn học dành cho người lớn”, Tiến sĩ Thuỵ Anh nêu thực trạng. Nhà phê bình văn học Ngô Văn Giá đồng tình, trong bối cảnh hiện nay, môi trường giáo dục văn chương cho trẻ em cũng đang có nhiều thiếu sót, đi chệch hướng. "Tôi và vợ đều làm về giáo dục, quan sát thấy một thực trạng rất buồn, đó là việc dạy văn trong nhà trường đang bị chạy theo khuôn mẫu, ít quan tâm đến cảm xúc, tình thương với con người, thiên nhiên. Đa phần học sinh làm văn chỉ chạy theo các gạch đầu dòng, giáo viên cũng chấm bài theo ý mà bỏ quên cảm xúc. Đó là một cách giết chết tâm hồn con trẻ", PGS.TS Ngô Văn Giá bày tỏ. Ông nhận định, xã hội ngày nay chỉ chăm chú chạy theo chỉ số thông minh (IQ) ở trẻ mà quên mất rằng, chỉ số cảm xúc (EQ) cũng vô cùng quan trọng. "Sự thông minh quan trọng, tôi không phủ nhận. Nhưng sẽ thế nào khi những đứa trẻ thiếu đi lòng thương xót với con người, sự yêu thương đối với tạo vật. Tôi nghĩ rằng người cầm bút, nhà văn phải quan tâm đến chuyện này", PGS.TS Ngô Văn Giá thẳng thắn nói. Nhà thơ Nguyễn Quang Thiều lo ngại, khi ồ ạt dịch sách thiếu nhi nước ngoài, nếu không cẩn trọng, để một đứa trẻ đọc quá nhiều thì mặc dù vẫn có những nét đẹp tâm hồn được tạo dựng, nhưng nó rời xa vẻ đẹp ở chính nơi mà chúng sinh ra và lớn lên. Đó là mảnh đất Việt Nam, văn hóa Việt Nam, thiên nhiên và những giấc mơ khác của người Việt… “Văn học thiếu nhi là mảnh đất bị lãng quên và chúng ta cần đánh thức lại nó”, nhà thơ Nguyễn Quang Thiều nhấn mạnh. Nhưng “đánh thức” bằng cách nào? Viết cho thiếu nhi từ chất liệu gì khi hiện tại, ChatGPT, AI phát triển mạnh mẽ? Tại sao văn học thiếu nhi trong nước lại thiếu sức cạnh tranh so với văn học thiếu nhi nước ngoài? Là do hạn chế về năng lực viết hay thiếu đề tài cũng như sự sáng tạo? Đây là loạt câu hỏi cần được giải đáp. Bài 2: Chất liệu gì cho văn học thiếu nhi khi ChatGPT, AI phát triển? Hạt giống tâm hồn dành cho thiếu nhiNhân dịp 1/6 năm nay, First News tái bản bộ sách “Hạt giống tâm hồn dành cho thiếu nhi” với diện mạo mới Văn học thiếu nhi Việt Nam là gì?Văn học thiếu nhi là những tác phẩm viết về thiếu nhi và viết cho thiếu nhi do người lớn hoặc trẻ em sáng tác, chủ yếu được nhìn qua lăng kính trẻ thơ, có nội dung hướng đến giáo dục, bồi dưỡng tâm hồn, nhân cách trẻ em ở mọi lứa tuổi khác nhau. Văn học thiếu nhi có vai trò như thế nào?Văn học thiếu nhi có vai trò quan trọng trong việc phát triển ngôn ngữ cho trẻ, cung cấp cho trẻ một vốn từ ngữ khổng lồ, đặc biệt là những từ ngữ nghệ thuật. Vì vậy, khi trẻ thường xuyên tiếp xúc với các tác phẩm văn học, vốn từ ngữ của các em phong phú và sống động hơn. Khái niệm văn học là gì?- Văn học là một loại hình nghệ thuật phản ánh đời sống bằng hình tượng. Thế giới nghệ thuật của văn học bao gồm nhiều loại hình tượng phong phú, sống động như hình tượng thiên nhiên, hình tượng đồ vật, con người… Tất cả những hình tượng đó được tạo nên bằng ngôn ngữ. Thơ thiếu nhi là gì?Thơ thiếu nhi là thơ viết cho thiếu nhi, viết về thiếu nhi. Đó là những tác phẩm thơ do các em viết hoặc do người lớn viết cho các em. |
