Theo như chu kỳ hàng năm, số ca mắc tay chân miệng thường đạt đỉnh đợt thứ nhất vào khoảng tháng 4 đến tháng 6, và đợt dịch thứ hai rơi vào khoảng độ tháng 8 đến tháng 10. Tốc độ lây lan của bệnh khá nhanh, đôi khi trở nên nguy hiểm với các biến chứng như viêm màng não, viêm cơ tim, phù phổi cấp... nguy cơ bé có thể tử vong nếu không được phát hiện sớm. 1. Bệnh tay, chân, miệng là gì? Enterovirus là một thuật ngữ chung chỉ một nhóm các virus RNA nhỏ bao gồm hơn 70 loại virus, như là Coxsackieviruses A, Coxsackieviruses B, polaguiruses, echoviruses và enterovirus. 2. Dịch bệnh tay, chân, miệng thường diễn ra khi nào? Bệnh tay, chân, miệng thường trở thành dịch bệnh vào mùa hè và đầu mùa thu trên toàn thế giới. Bởi vì Việt Nam nằm ở vùng cận nhiệt đới và nhiệt đới, nên dịch bệnh có thể diễn ra quanh năm. Theo thống kê, tháng 5 đến tháng 6 và tháng 9 đến tháng 10 là hai mốc thời gian xảy ra dịch lớn nhất năm. 3. Bệnh tay, chân, miệng lây lan như thế nào? Bệnh tay, chân, miệng có thể được tìm thấy trên dịch tiết đường hô hấp (ví dụ như nước bọt, đờm và nước mũi) và phân của người bị nhiễm bệnh. Mọi người có thể bị nhiễm trùng do tiếp xúc trực tiếp với dịch tiết từ người bị nhiễm bệnh hoặc do tiếp xúc gián tiếp với các bề mặt hoặc đối tượng bị nhiễm virut. Virut có thể xâm nhập vào cơ thể qua đường hô hấp hoặc đường tiêu hóa. Trẻ nhỏ thường bị nhiễm bệnh do tiếp xúc trực tiếp hoặc gián tiếp với người lớn, những người có thể không có triệu chứng nhưng vẫn mang một số virut. Họ cũng có thể bị nhiễm bệnh do ăn thực phẩm bị ô nhiễm bởi các chất có chứa virut. Đồ chơi của trẻ nhỏ là trung gian gây bệnh cho trẻ, đặc biệt là đồ chơi có lông (gấu bông) không được làm sạch thường xuyên, dẫn đến nguy cơ gây bệnh cao hơn bởi mầm bệnh tiềm ẩn trong đồ chơi. Vài ngày trước khi xuất hiện triệu chứng, bệnh nhân bị nhiễm virut có thể truyền virut cho người khác và đỉnh điểm lây nhiễm xảy ra trong vòng một tuần kể từ khi phát bệnh. Virut có thể được tìm thấy cả trong cổ họng và phân. Bệnh nhân có thể bài tiết virut trong phân trong vài tuần. Bệnh tay, chân, miệng lan truyền dễ dàng giữa các thành viên trong gia đình và tỷ lệ lây nhiễm đặc biệt cao ở những khu vực công cộng, đông người. 4. Triệu chứng của bệnh tay, chân, miệng? Thời gian ủ bệnh khoảng 2-10 ngày. Hầu hết những người nhiễm bệnh không có hoặc có các triệu chứng rất nhẹ. Hầu hết bệnh nhân sẽ tự phục hồi hoàn toàn tự nhiên sau một vài ngày. Các triệu chứng đặc trưng bao gồm mụn nước và loét trong khoang miệng, mụn nước hoặc nổi mẩn ở lòng bàn tay hoặc lòng bàn chân, và phải thường xuyên theo dõi nếu bệnh nhân sốt. Quá trình phát bệnh thường là 7-10 ngày. Một số các trường hợp có thể phức tạp hơn có thể dẫn đến viêm màng não vô khuẩn, viêm não, viêm cơ tim, viêm màng ngoài tim, viêm phổi và liệt. 5. Khi nào thì phải gặp bác sĩ ngay lập tức? Các triệu chứng như "buồn ngủ cực độ", "giật cơ" liên quan đến sự co thắt cơ bắp đột ngột của toàn cơ thể và "nôn mửa liên tục" có thể là dấu hiệu đầu tiên của bệnh. Những trường hợp như vậy nên được đưa đến bệnh viện ngay lập tức. Cần chú ý đặc biệt đến trẻ nhỏ trong vòng 5 ngày đầu tiên của bệnh vì các biến chứng nghiêm trọng có thể xảy ra trong giai đoạn này. Bệnh nhân cũng nên đến bệnh viện ngay lập tức trong trường hợp sốt kéo dài, giảm hoạt động, khó chịu, rối loạn ý thức, hôn mê, cứng cổ, tê liệt chân tay, co giật, khó thở, tăng nhịp tim hoặc nhịp tim không đều. 6. Những đứa trẻ dị dạng sẽ được sinh ra nếu như người mẹ bị bệnh tay, chân, miệng trong quá trình mang thai có phải không? Không có bằng chứng cho rằng Bệnh tay, chân, miệng xảy ra ở thai phụ có thể dẫn đến dị tật bẩm sinh của em bé. Tuy nhiên, nguy cơ tiềm ẩn là không thể loại trừ và phụ nữ mang thai nên tránh bị nhiễm bệnh. 7. Bệnh tay, chân, miệng có thuốc đặc trị không? Hiện tại không có loại thuốc nào đặc trị Bệnh tay, chân, miệng. Quá trình điều trị chủ yếu là để hỗ trợ và làm giảm bớt sự khó chịu từ bệnh gây ra. 8. Bệnh nhân nhiễm Bệnh tay, chân, miệng có nguy cơ sẽ mắc bệnh lại không? Có hơn 70 loại virut trong nhóm virut gây ra Bệnh tay, chân, miệng. Người đã mắc bệnh sẽ có được khả năng miễn dịch lâu dài sau khi mắc Bệnh tay, chân, miệng và sự miễn dịch đó có thể kéo dài trong vài thập kỷ. Tuy nhiên, một người mắc bệnh Tay, chân, miệng có thể do một số loại virut trong nhóm gây ra. Do đó, một số người có thể bị bệnh tay chân miệng hoặc bệnh viêm loét miệng nhiều lần. 9. Tỷ lệ tử vong của bệnh Tay, chân, miệng? Hầu hết những bệnh nhân bị nhiễm Bệnh tay, chân, miệng có rất nhẹ hoặc không có triệu chứng. Tỷ lệ tử vong của bệnh Tay, chân, miệng được ước tính là từ 1 / 100.000 đến 1 / 10.000 trong đợt bùng phát dịch bệnh đầu tiên ở Đài Loan vào năm 1998. Nói cách khác, sau khi bị nhiễm bệnh, hơn 99,9% bệnh nhân sẽ hồi phục. Tuy nhiên, nó vẫn gây ra một đợt chấn động khá lớn ở Đài Loan vì tỷ lệ tử vong cao hơn các bệnh nhiễm virut thông thường khác. Do đó, bắt buộc phải có sự hiểu biết thấu đáo về Bệnh Tay. Chân, miệng và các đường lây truyền của chúng để giảm nguy cơ mắc bệnh. 10. Làm thế nào để ngăn ngừa Bệnh tay, chân, miệng? Hiện tại không có vắc-xin phòng chống Bệnh tay, chân, miệng ngoại trừ vi-rút bại liệt. Do đó, rửa tay thường xuyên và đúng cách, áp dụng các thói quen vệ sinh cá nhân tốt là các biện pháp để giảm nguy cơ mắc bệnh. (1) Rửa tay bằng xà phòng và nước thường xuyên. (2) Làm sạch đồ chơi thường xuyên và không cho chúng vào miệng. (3) Hạn đến các khu vực công cộng, đông người để tránh mắc bệnh. (4) Gặp bác sĩ càng sớm càng tốt trong khi mắc bệnh và nên nghỉ ngơi nhiều hơn. (5) Theo dõi việc làm sạch và dọn dẹp vệ sinh của ngôi nhà. (6) Luôn rửa tay trước khi chạm vào trẻ em. (7) Tất cả người lớn và trẻ em nên giữ vệ sinh. 11. Cách sử dụng chất tẩy trắng quần áo làm chất khử trùng? Ê – ta – nôn (cồn) không thể tiêu diệt loại virut này!!! Để khử trùng bề mặt hoặc đồ chơi: pha 200 ml dung dịch tẩy trắng quần áo với 10 lít nước. Sử dụng dung dịch này để lau bề mặt tiếp xúc hoặc ngâm đồ chơi trong 30 phút. Sau khi lau sạch các bề mặt và dụng cụ bằng dung dịch này, 10 phút sau, các bề mặt và dụng cụ cần được lau lại bằng nước sạch để khử trùng hoàn toàn. Để vệ sinh đồ chơi cỏ thể bỏ vô miệng hoặc dụng cụ ăn uống: nên sử dụng 10 ml dung dịch tẩy trắng quần áo pha với 1 lít nước và ngâm trong 2 phút, sau đó đem đi phơi khô, và rửa lại bằng nước sạch trước khi dùng/ chơi hoặc sử dụng để ăn uống. Bệnh tay chân miệng ở trẻ em là một bệnh truyền nhiễm, bùng phát mạnh vào thời điểm giao mùa và rất dễ lây lan. Chính vì vậy, việc trang bị những thông tin cần thiết về bệnh là vô cùng quan trọng đối với các bậc phụ huynh để có xử trí kịp thời nếu không may con em mình nhiễm bệnh. Tay chân miệng (HFMD- Hand, foot and mouth disease) là bệnh truyền nhiễm cấp tính do virus gây ra với biểu hiện đặc trưng là sốt, đau họng, tổn thương niêm mạc miệng và da chủ yếu ở dạng phỏng nước. Các nốt phỏng nước này xuất hiện tập trung ở lòng bàn tay, lòng bàn chân và bên trong miệng của trẻ, đầu gối và mông. Hầu hết các ca bệnh tay chân miệng đều diễn biến nhẹ. Tuy nhiên nhiều trường hợp, bệnh diễn biến nhanh, nặng, chỉ nửa ngày đã chuyển sang cấp độ nặng hơn, làm tăng nguy cơ suy hô hấp và biến chứng. Chính vì vậy, cha mẹ cần đặc biệt lưu ý khi trẻ mắc bệnh. Thủ phạm gây bệnh tay chân miệng ở trẻ là nhóm virus đường ruột, điển hình là virus Coxsackievirus A16 (nhóm A16) và Enterovirus 71 (EV71). Trong đó, virus Coxsackievirus A16 là loại thường gặp nhất với các triệu chứng ở thể nhẹ, ít biến chứng và thường tự khỏi. Còn virus Enterovirus 71 gây bệnh nặng hơn, biến chứng nguy hiểm hơn, thậm chí có thể gây tử vong.  Thủ phạm gây bệnh tay chân miệng ở trẻ là nhóm virus đường ruột, điển hình là virus Coxsackievirus A16 Virus bệnh tay chân miệng có hình cầu, đường kính từ 27 – 30nm. Sau khi xâm nhập vào cơ thể, chúng trú ngụ chủ yếu tại niêm mạc má hoặc niêm mạc ruột rồi di chuyển đến các hạch bạch huyết xung quanh, xâm nhập vào máu gây nhiễm trùng máu. Điểm dừng cuối cùng của virus là niêm mạc miệng và da. Trẻ nhỏ dưới 5 tuổi là đối tượng có nguy cơ mắc bệnh tay chân miệng cao nhất bởi lúc này hệ miễn dịch chưa hoàn thiện. Trẻ lớn hơn và người lớn cũng có nguy cơ mắc nhưng tỷ lệ thấp hơn. Ở vùng ôn đới, bệnh tay chân miệng xảy ra nhiều nhất là vào mùa hè và đầu mùa thu. Riêng những quốc gia thuộc vùng nhiệt đới, bệnh có thể xảy ra quanh năm. Trẻ nhỏ thường xuyên đến những nơi công cộng sẽ có nguy cơ mắc bệnh cao hơn. Về lâm sàng, dấu hiệu đặc trưng của bệnh tay chân miệng được nhận biết qua 4 giai đoạn: – Giai đoạn ủ bệnh: Từ 3 – 7 ngày, lúc này trẻ chưa có các triệu chứng cụ thể. – Giai đoạn khởi phát: Từ 1-2 ngày với các triệu chứng như sốt nhẹ, mệt mỏi, đau họng, biếng ăn, tiêu chảy. Vết loét đỏ hay phỏng nước đường kính 2-3mm ở niêm mạc miệng, lợi, lưỡi, lòng bàn tay, bàn chân của trẻ – Giai đoạn toàn phát: Kéo dài 3 – 10 ngày, với các triệu chứng điển hình như: + Loét miệng: Vết loét đỏ hay phỏng nước đường kính 2-3mm ở niêm mạc miệng, lợi, lưỡi… + Phát ban dạng phỏng nước: Biểu hiện rõ nhất ở trẻ sơ sinh và trẻ em. Ban đầu, nốt ban hồng có đường kính vài milimet, nổi trên bề mặt da ở lòng bàn tay, lòng bàn chân, miệng, mông và trở thành bóng nước. Bóng nước này chứa dịch và có thể vỡ ra khiến trẻ đau đớn. Bóng nước sau khi vỡ có thể để lại vết thâm, nhưng rất hiếm khi loét hay bội nhiễm. + Trẻ có thể sốt nhẹ, nôn. -Giai đoạn lui bệnh: Thường từ 3-5 ngày sau, trẻ hồi phục hoàn toàn nếu không có biến chứng. Nếu trẻ mắc tay chân miệng có nhứng triệu chứng sau thì cha mẹ cần đưa con tới bệnh viện ngay lập tức để được điều trị kịp thời, tránh các biến chứng nguy hiểm: – Sốt cao liên tục trên 39 độ, không hạ – Giật mình, hốt hoảng, thất thần – Run chi – Yếu chi Trẻ sốt cao liên tục 39 độ C, không hạ cần được đưa tới bệnh bệnh nhanh chóng – Trẻ đi đứng loạng choạng – Trẻ đảo mắt bất thường – Nôn ói nhiều – Trẻ quấy khóc nhiều, dỗ không nín – Co giật – Thở mệt Bệnh tay chân miệng có khả năng lây lan nhanh qua đường tiêu hóa và hô hấp qua các con đường: – Dịch tiết mũi hoặc họng (nước bọt, nước mũi, đờm…) – Chất lỏng bên trong mụn nước – Các giọt hô hấp bắn vào không khí sau khi ho hay hắt hơi – Chất thải từ cơ thể người bệnh – Tiếp xúc với các vật dụng bị nhiễm virus từ người bệnh như đồ chơi, tay nắm cửa… rồi đưa lên mắt, mũi, miệng. Người bệnh có khả năng lây lan virus mạnh nhất là ở tuần đầu tiên khi nhiễm bệnh. Tuy nhiên, virus vẫn còn tồn tại trong cơ thể nhiều tuần, ngay cả sau khi các triệu chứng đã hết. Điều này đồng nghĩa với việc virus vẫn có khả năng lây cho mọi người xung quanh. Do tính chất lây truyền nhanh nên bệnh tay chân miệng rất dễ bùng phát thành dịch lớn. Chính vì vậy, khi trẻ mắc bệnh, nếu không có biện pháp phòng tránh và điều trị kịp thời, thì những trẻ xung quanh có nguy cơ bị lây nhiễm rất cao. Bệnh tay chân miệng thường tự khỏi, tuy nhiên trong một số trường hợp có thể gây ra những biến chứng vô cùng nguy hiểm. – Ảnh hưởng đến việc ăn uống của trẻ: Bệnh gây ra các vết lở, loét trong miệng và cổ họng khiến việc nuốt gặp khó khăn và đau đớn, do đó trẻ thường lười ăn, uống… Bệnh tay chân miệng khiến ảnh hưởng đến việc ăn uống của trẻ – Biến chứng về thần kinh: + Viêm màng não do virus: Đây là tình trạng nhiễm trùng và viêm ở màng não và dịch não tủy (bao quanh não cùng tủy sống). + Viêm não: Tình trạng này rất nghiêm trọng và có khả năng đe dọa đến tính mạng, do virus gây ra viêm ở não. + Liệt chi: người bệnh yếu, liệt mềm một hoặc nhiều chi. – Biến chứng hô hấp tuần hoàn như: Tổn thương cơ tim, suy tim, trụy tim mạch, phù phổi cấp và có thể khiến bệnh nhi tử vong nhanh chóng. Trẻ đã mắc tay chân miệng vẫn có nguy cơ tái nhiễm. Mỗi lần nhiễm bệnh, cơ thể trẻ chỉ tạo ra kháng thể đặc hiệu với một loại virus nhất định, do đó vẫn có thể mắc bệnh lần nữa nếu nhiễm virus khác thuộc nhóm Enterovirus. Đặc biệt, trẻ bị suy giảm miễn dịch như suy dinh dưỡng, trẻ nhiễm HIV… có nguy cơ tái nhiễm tay chân miệng cao hơn. – Chẩn đoán lâm sàng: Dựa vào triệu chứng lâm sàng và dịch tễ học + Yếu tố dịch tễ: Độ tuổi, mùa, vùng lưu hành bệnh, số trẻ mắc bệnh trong cùng một thời gian. + Lâm sàng: Phỏng nước điển hình ở miệng, lòng bàn tay, lòng bàn chân, gối, mông, kèm sốt hoặc không. – Chẩn đoán xác định: Bác sĩ sẽ lấy mẫu trong cổ họng hoặc lấy mẫu phân để xét nghiệm. Bác sĩ sẽ phân biệt bệnh tay chân miệng với các bệnh do virus gây ra khác bằng cách đánh giá các yếu tố sau: + Độ tuổi bệnh nhân + Các dấu hiệu và triệu chứng đặc trưng + Hình dạng các vùng phát ban hoặc vết loét. Bệnh chân tay miệng ở trẻ em do virus gây ra nên không có thuốc điều trị đặc hiệu mà chủ yếu là điều trị triệu chứng: – Hạ sốt: Trẻ sốt cao từ 38,5 độ C trở lên, cho trẻ sử dụng thuốc hạ sốt acetaminophen (paracetamol) – Bù đủ nước và điện giải cho trẻ (oresol, hydrite) Đối với trẻ có sốt và loét miệng, cần bổ sung vitamin C từ thực phẩm – Đối với trẻ có sốt và loét miệng, cần bổ sung vitamin C, kẽm… Điều trị loét miệng, loét họng bằng cách lau sạch miệng trước và sau ăn bằng dung dịch glycerin borat. Các loại gel rơ miệng có tác dụng sát khuẩn và giảm đau giúp trẻ ăn uống dễ dàng hơn – Khi trẻ xuất hiện triệu chứng não – màng não: Cần dùng thuốc chống co giật và chuyển trẻ ngay tới bệnh viện để điều trị chuyên sâu. Lưu ý: Bệnh chân tay miệng ở trẻ em là bệnh nhiễm khuẩn do virus đường ruột, nên kháng sinh không có tác dụng trong việc điều trị. Việc lam dụng kháng sinh có thể gây hại cho sức khỏe dẫn tới tình trạng kháng thuốc, khiến việc điều trị bệnh nói chung và chân tay miệng ở trẻ em nói riêng gặp nhiều khó khăn. Tính đến tháng 3/2022 chúng ta vẫn chưa có vắc xin ngừa tay chân miệng, nhưng vẫn có thể chủ động phòng ngừa bệnh bằng những biện pháp sau: Giữ vệ sinh cá nhân Giữ vệ sinh cá nhân không chỉ giúp phòng ngừa được bệnh tay chân miệng mà còn nhiều bệnh truyền nhiễm nguy hiểm khác. Cả người lớn và cả trẻ em nên rửa tay thường xuyên bằng xà phòng, nhất là trước khi chế biến thức ăn, trước khi ẵm bồng trẻ, sau khi đi vệ sinh. Giữ vệ sinh ăn uống Bữa ăn cần đầy đủ dinh dưỡng. Những vật dụng trong nhà bếp cần được rửa sạch trước khi dùng. Không cho trẻ ăn bốc, mút tay, ngậm đồ chơi, dùng chung khăn ăn, thìa, muỗng với người khác. Làm sạch đồ chơi, nơi sinh hoạt Trường học, gia đình cần thường xuyên vệ sinh bề mặt tiếp xúc hàng ngày như bàn ghế, đồ chơi, tay nắm cửa, tay vịn cầu thang, sàn nhà, dụng cụ học tập bằng xà phòng hoặc chất tẩy rửa thông thường. Cha mẹ cần vệ sinh nhà cửa, các bề mặt vật dụng sạch sẽ nếu trẻ mắc tay chân miệng Theo dõi và phát hiện sớm Cha mẹ cần lưu ý theo dõi thường xuyên tình trạng sức khỏe của trẻ để kịp thời phát hiện và điều trị, tránh lây nhiễm cho những trẻ khác. Cách ly và điều trị kịp thời khi mắc bệnh Khi trẻ mắc bệnh tay chân miệng, cha mẹ cần cách ly ít nhất 10 ngày kể từ khi bệnh khởi phát, không nên cho trẻ tới lớp hoặc chơi với những trẻ khác. Cần khử khuẩn lớp học, nhà ở, đồ chơi, bề mặt vật dụng… khi phát hiện có trẻ mắc bệnh để tránh lây nhiễm cho mọi người. Khi bé có những biểu hiện ban đầu của bệnh tay chân miệng, phụ huynh nên đưa trẻ đến cơ sở y tế uy tín khám và điều trị sớm, tránh gây ra những biến chứng nguy hiểm. Là chuyên khoa mũi nhọn của Bệnh viện Hồng Ngọc, khoa Nhi luôn mang lại sự hài lòng khách hàng với những ưu điểm vượt trội về chất lượng dịch vụ: – Quy tụ đội ngũ y bác sĩ giỏi chuyên môn, giàu kinh nghiệm và tận tâm. – Dịch vụ toàn diện: Bệnh viện Hồng Ngọc cung cấp các dịch vụ toàn diện và chuyên sâu dành cho nhi gồm Sơ sinh – Nhi – tiêm chủng vaccine,… để đồng hành cùng các bậc cha mẹ chăm sóc sức khỏe con yêu từ lọt lòng đến tuổi trưởng thành. – Chăm sóc chuyên nghiệp: Ngoài thấu hiểu tâm lý trẻ, Hồng Ngọc còn đặc biệt quan tâm đến không gian vui chơi của các bé, giúp các con thoải mái trong môi trường bệnh viện, hợp tác điều trị, nâng cao hiệu quả khám chữa bệnh. Khoa Nhi Hồng Ngọc luôn mang lại sự hài lòng khách hàng với những ưu điểm vượt trội về chất lượng dịch vụ Thông tin liên hệ và đặt lịch khám: KHOA NHI – BỆNH VIỆN ĐA KHOA HỒNG NGỌC – Cơ sở Yên Ninh: Số 55 Yên Ninh, Ba Đình, Hà Nội Điện thoại: 024 3927 5568 – Cơ sở Mỹ Đình: Số 8, đường Châu Văn Liêm, phường Phú Đô, quận Nam Từ Liêm, Hà Nội Điện thoại: 024 7300 8866 **Lưu ý: Những thông tin cung cấp trong bài viết của Bệnh viện Đa khoa Hồng Ngọc mang tính chất tham khảo, không thay thế cho việc chẩn đoán hoặc điều trị y khoa. Để biết chính xác tình trạng bệnh lý, bệnh nhân cần tới các bệnh viện để được bác sĩ thăm khám trực tiếp, chẩn đoán và tư vấn phác đồ điều trị hợp lý. Theo dõi fanpage của Bệnh viện Hồng Ngọc TẠI ĐÂY để có thêm những thông tin hữu ích về sức khỏe và các chương trình ưu đãi hấp dẫn từ bệnh viện. |
