Ngày 4/11, khoảng 200 triệu cử tri Mỹ đã bỏ phiếu bầu Quốc hội giữa nhiệm kỳ được tổ chức 2 năm/lần nhằm bầu toàn bộ 435 ghế trong Hạ viện, 36/100 ghế Thượng viện, thống đốc của 36 bang và ba vùng lãnh thổ. Cuộc bầu cử giữa kỳ luôn được đánh giá như bài sát hạch đối với uy tín của Tổng thống đương nhiệm, đồng thời cũng là thời điểm để nhìn ra những gương mặt mới cho kỳ bầu cử Tổng thống diễn ra 2 năm sau đó.  Xin giới thiệu về hệ thống bầu Quốc hội Mỹ và cuộc bầu cử giữa kỳ vừa qua. Cứ hai năm một lần, người Mỹ đi bầu lại tất cả 435 thành viên Hạ viện và 1/3 thành viên Thượng viện. Các cuộc bầu cử Quốc hội Mỹ cũng mang tính cạnh tranh gay gắt và có vai trò quan trọng như bầu cử tổng thống. Sở dĩ có điều đó là do vai trò trung tâm của Quốc hội trong quy trình lập pháp nước này. Hạ viện và Thượng viện có quyền lực gần như ngang nhau, nhưng cách thức bầu cử khác nhau. Theo ý đồ ban đầu, thành viên của Hạ viện phải là những người gần gũi với dân chúng, phản ánh mong muốn và nguyện vọng của dân chúng. Vì vậy, mô hình Hạ viện Mỹ có quy mô tương đối lớn để có thể phối hợp nhiều thành viên từ các khu vực bầu cử quy mô nhỏ và tần suất bầu cử ngắn (hai năm một lần). Thành viên Hạ viện do nhân dân các bang bầu trong cuộc bầu cử phổ thông đầu phiếu. Ứng cử viên vào Hạ viện phải là công dân Mỹ đủ 25 tuổi trở lên, đã có ít nhất 7 năm mang quốc tịch Mỹ và cư trú tại bang nơi họ ra tranh cử. Số lượng thành viên Hạ viện là 435 đại biểu đại diện cho 50 bang căn cứ vào số dân của bang. Căn cứ vào kết quả tổng điều tra dân số được tiến hành 10 năm một lần, có sự điều chỉnh trong việc phân bổ số đại biểu cho các bang. Đồng thời, pháp luật quy định không tùy thuộc vào số dân, mỗi bang được bầu ít nhất một hạ nghị sỹ. Hiện nay, có 6 bang - Alaska, Delaware, North Dakota, South Dakota, Vermont, Wyoming - mỗi bang bầu 1 hạ nghị sỹ và bang Caliornia được bầu 45 người theo tỷ lệ trung bình 1 hạ nghị sỹ đại diện cho khoảng 530.000 dân. Theo quy định của Hiến pháp, nhiệm kỳ của Hạ viện là hai năm bắt đầu từ thời điểm Hạ viện tiến hành kỳ họp đầu tiên. Với nhiệm kỳ ngắn như vậy nên có những khó khăn trong hoạt động của Hạ viện, vì mỗi nhiệm kỳ Hạ viện phải mất một thời gian để tổ chức bộ máy, các nghị sỹ vừa trúng cử chưa kịp làm quen với công việc lại phải nghĩ đến cuộc bầu cử cho nhiệm kỳ mới. Để khắc phục nhược điểm này, các đảng khi đề cử người làm hạ nghị sỹ thường chọn người có thâm niên hoạt động lâu năm tại Quốc hội. Theo con số thống kê, trong khoảng thời gian từ năm 1954 đến 1968, 92% số hạ nghị sỹ tái cử. Thượng viện Mỹ được thiết kế để các thượng nghị sỹ có thể đại diện cho những khu vực cử tri lớn hơn - toàn bộ bang - và tạo cơ hội đại diện ngang bằng cho các bang, bất kể dân số của bang đó lớn hay nhỏ. Như vậy, trong Thượng viện, các bang nhỏ có tầm ảnh hưởng (có hai thượng nghị sỹ) tương tự như các bang lớn. Ban đầu các thượng nghị sỹ do cơ quan lập pháp của bang bầu ra. Tuy nhiên, Điều khoản sửa đổi thứ 17 của Hiến pháp vào năm 1913 đã thay thế bằng chế độ nhân dân trực tiếp bầu. Theo quy định của Hiến pháp, cứ hai năm một lần lại tiến hành bầu lại 1/3 tổng số thượng nghị sỹ. Vì vậy, trong mỗi cuộc bầu cử, các bang chỉ tiến hành bầu một thượng nghị sỹ. Hiện nay, số thành viên của Thượng viện là 100 đại biểu đại diện cho 50 bang, mỗi bang hai đại biểu, không phân biệt dân số. Ứng cử viên phải là công dân Mỹ đủ 30 tuổi trở lên, đã có 9 năm mang quốc tịch Mỹ và cư trú tại bang nơi họ tranh cử. Thượng nghị sỹ đắc cử khi chiếm đa số phiếu bầu của cử tri đoàn của bang. RFI : RFI Tiếng Việt xin cảm ơn dân biểu Jean-Jacques Ladet đã tham gia chương trình và đặc biệt cảm ơn ông đã đồng hành với RFI Tiếng Việt trong nhiều chương trình nói về các định chế quyền lực, chính trị Pháp. Khi quyền lực của Quốc hội Mỹ bị phân chia, gần như ngay lập tức, rất nhiều người đã bắt đầu tìm kiếm đáp án cho câu hỏi Hạ viện hay Thượng viện có nhiều quyền lực hơn. Tối ngày 6/11 vừa qua (giờ Mỹ), kết quả cuộc bầu cử giữa nhiệm kỳ của Mỹ quyết định đảng Cộng hòa tiếp tục kiểm soát Thượng viện, trong khi đảng Dân chủ giành lại quyền kiểm soát Hạ viện sau 8 năm. Vậy thực chất, Hạ viện và Thượng viện kiểm soát những gì? Sự khác nhau giữa Hạ viện và Thượng viện Mỹ là gì? Hạ viện Mỹ Hạ viện Mỹ gồm tổng cộng 435 nghị sĩ và được bầu lại 2 năm một lần. Số nghị sĩ đại diện mỗi bang tương xứng với dân số của bang đó. Hiện California có số đại biểu đông nhất trong Hạ viện với 53 người. Giống Thượng viện, Hạ viện Mỹ có quyền đề xuất các dự luật mới hay các sửa đổi luật. Thành viên ở hai viện này đều được bổ nhiệm vào các ủy ban phụ trách các lĩnh vực khác nhau như ngân sách và tư pháp. Hạ viện Mỹ có quyền khởi sướng các thủ tục tố tụng với quan chức chính phủ, đưa ra các đạo luật về thu nhập, có ảnh hưởng rất lớn đến kinh phí của các cơ quan trong bộ máy nhà nước.Nói về chiến thắng của đảng Dân chủ vừa qua, ông Ross Baker, giáo sư chính trị tại Đại học Rutgers cho biết: “Đây là một thành công rất lớn đối với đảng Dân chủ". Thượng viện Mỹ Thượng viện Mỹ thường được coi là có một cơ quan có uy tín hơn, một phần là bởi số thượng nghị sĩ ít hơn nhiều so với số hạ nghị sĩ ở Hạ viện nhưng phần nhiều là vì Hiến pháp Mỹ cũng trao cho Thượng viện những thẩm hạn đặc biệt. Thượng viện có tổng cộng 100 thượng nghị sĩ, mỗi bang có 2 thượng nghị sĩ đại diện với nhiệm kỳ 6 năm. Cố Tổng thống Mỹ George Washington được cho là từng giải thích về mục đích của Thượng viện thiên về thảo luận hơn là Hạ viện do Thượng viện quy mô nhỏ hơn và thành viên của Thượng viện phục vụ nhiệm kỳ lâu hơn nên bầu không khí tại Thượng viện ít đảng phái hơn và hợp tác hơn Hạ viện. Hiến pháp Mỹ trao cho Thượng viện nước này quyền phê duyệt các đề cử Tổng thống, bao gồm cả thẩm phán Tòa án tối cao. Các thượng nghị sĩ cũng được giao nhiệm vụ phê chuẩn hiệp ước hợp tác với nước ngoài. Thượng viện Mỹ cũng có vai trò đặc biệt trong các cuộc điều tra cấp liên bang. Ví dụ, một ủy ban của Thượng viện đã điều tra bê bối Watergate vào những năm 1970, hay điều tra các cáo buộc quấy rối tình dục chống lại Thẩm phán Clarence Thomas vào những năm 1990. Mặc dù các thủ tục tố tụng luận tội bắt đầu từ Hạ viện nhưng các vấn đề này sau đó sẽ được gửi đến Thượng viện Mỹ. Trong lịch sử nước Mỹ hiện đại, vụ việc liên quan đến vấn đề này phải kể đến vụ luận tội cựu Tổng thống Bill Clinton vào năm 1999. Để luận tội và phế truất Tổng thống, cần có sự ủng hộ của ít nhất 2/3 thượng nghị sĩ. Thượng viện hay Hạ viện Mỹ có nhiều quyền lực hơn? Mặc dù Thượng viện và Hạ viện Mỹ có vai trò giống nhau là giám sát hoạt động của chính phủ, nhưng những nhà lập pháp ở Mỹ cũng trao cho họ những thẩm quyền riêng, Ross Baker, một giáo sư về chính trị Mỹ tại Đại học Rutgers cho biết. “Họ có những vai trò riêng biệt. Ở Thượng viện, đó là về việc bổ nhiệm và về các hiệp ước, còn ở Hạ viện là về thuế và chi tiêu ngân sách”, ông Baker nói. Giành được quyền kiểm soát Hạ viện, đảng Dân chủ đang chuẩn bị tiến hành một loạt các hành động nhằm vào các phiên xử, trát đòi hầu tòa và điều tra nhằm vào tất cả các khía cạnh liên quan của chính quyền Tổng thống Donald Trump, New York Times nhận định. Từ trước cuộc bầu cử, Ủy ban Tư pháp đã từng hứa sẽ mở một cuộc điều tra về các cáo buộc hành vi tình dục sai trái và khai man nếu đảng Dân chủ giành chiến thắng. Tuy nhiên, vấn đề lớn nhất là kế hoạch luận tội Tổng thống đương nhiệm dường như sẽ không thể thực hiện được vì đảng Cộng hòa cầm quyền vẫn đang nắm quyền kiểm soát Thượng viện. |
